In Victoriaans Engeland staan de jonge tieners Miles en Flora, sinds de dood van hun ouders, onder voogdij van hun rijke zelfzuchtige oom, die erkent dat hij geen emotionele waarde aan ze hecht. Terwijl hij in Londen een vrijgezellenleven leidt, verblijven de kinderen op zijn landgoed onder begeleiding van kinderoppas, mevrouw Jessel. Nadat zij komt te overlijden, neemt de oom een nieuwe oppas in dienst, mevrouw Giddens, voor wie dit haar eerste baan als kinderoppas is. Ondanks haar nervositeit heeft ze slechts twee ogenschijnlijk eenvoudige taken meegekregen : ze moet zorgdragen voor de kinderen en hem nergens mee lastig vallen. Ze hoeft voor het overgrote deel alleen te zorgen voor Flora, omdat Miles op een kostschool zit. Hij wordt echter verbannen van school omdat hij met zijn gedrag teveel negatieve invloed op zijn medestudenten zou hebben. Nadat ze Miles ontmoet, kan mevrouw Giddens niet begrijpen hoe zo’n goedgemanierde jongen, die overdreven charmant en zich als volwassene gedraagt, van school kan worden gestuurd. Naarmate de tijd vordert, begint ze echter te voelen dat er iets niet klopt op het landgoed en dat de kinderen niet helemaal zijn zoals ze doen voorkomen.

De Britse film “The Innocents” uit 1961 is ofwel een horrorfilm over geesten of een psychologische tragedie over vrouwelijke onderdrukking in het Victoriaanse tijdperk. Het heeft een gotische sfeer die het kader doordringt, van het oude landhuis en de kostuums tot de seksuele repressie. De tijdsperiode van de film wordt nooit vermeld, maar het is tamelijk veilig om te zeggen dat het doordrenkt is van het Victoriaanse tijdperk en zich openstelt voor Freudiaanse analyses. De crux van het plot is de angst van Miss Giddens dat de kinderen gecorrumpeerd zijn door getuige te zijn van de seksuele verdorvenheid van hun voormalige nanny, Miss Jessel en haar geliefde, een man genaamd Peter Quint (Peter Wyngarde). Op seksualiteit heerste in de 19e eeuw een behoorlijke taboe, zeker de ontdekking als het om kinderen gaat. De film verkent de angst voor bedorven onschuld en de noodzaak om mensen in het duister te houden over hun eigen seksualiteit. Miss Giddens merkt dat ze niet in staat is om met seksualiteit om te gaan, dwingt de kinderen om te bekennen wat ze gezien zouden moeten hebben, wat haar tevens in staat stelt om op de een of andere manier over seks te praten.

Om in de rol te kruipen van Miss Giddens, zou voor iedere actrice een zeer gewaagde uitdaging zijn. Deborah Kerr ging deze uitdaging aan en speelt misschien wel de beste rol uit haar carrière. Het karakter van Miss Giddens lijkt een pseudo-Mary Poppins te zijn, met haar enthousiasme en toewijding voor haar werk en taken. Ze is een nerveuse vrouw wiens openhartige liefde voor kinderen misschien niet zo onzelfzuchtig is als het lijkt. De kinderen, Flora (Pamela Franklin) en Miles (Martin Stephens), zijn vreemde en afgezonderde kinderen. Flora is lief en schattig, maar Miles gedraagt zich letterlijk als een volwassene. Het is bijna griezelig hoe seksueel en flirterig hij is met Miss Giddens, duidelijk volwassen en ouder in zijn gedachten dan zijn leeftijd toelaat. Het kan een opvatting zijn dat zijn gedrag een verlangen naar aandacht is, en zijn verwarring van de aantrekkingskracht met de liefde van een ouder wordt verwisseld met die van kinderen die hun seksualiteit ontdekken. De film kwam vanwege de relatie tussen Miles en Miss Giddens behoorlijk onder vuur te liggen. Het blijft namelijk niet bij een vermeende aantrekkingskracht, maar Miles noemt haar zelfs “my dear” en deelt tot twee keer toe een zoen op de mond met haar.

The Innocents heeft als film enorm veel te bieden. De kristalheldere zwart-witfotografie door Freddie Francis, de favoriete cameraman van David Lynch, en een scenario van één van de meest gerespecteerde schrijvers van de vorige eeuw, Truman Capote. Gebaseerd op het boek “The Turn of the Screw” van Henry James en de gelijknamige toneelbewerking door Williams Archibald, is Capote verantwoordelijk voor het grootste gedeelte van het script en heeft het ook grote invloed op de freudiaanse subtekst. Regisseur Jack Clayton koos er wel voor om dit laatste aspect enigszins te beperken, omwille van de dubbelzinnigheid. Clayton wilde dat The Innocents anders zou worden dan de zogeheten Hammer-horrorfilms die op dat moment de markt domineerde, en hij gebruikte een aantal Europese kunstcinema elementen om dit te bewerkstellen, waaronder huiveringwekkende geluidseffecten en gestileerde verlichting. Clayton gaat nooit op zoek naar goedkoop effectbejag om de kijker te schokken, maar gebruikt op meesterlijke wijze atmosfeer om traag de spanning op te bouwen. Met behulp van de cinematografie van Francis, laat hij de idyllische, rustige landhuisomgeving met net genoeg mysterie doordringen om ons in een constante staat van onbehagen te houden.

Zo opent de film met een zwart scherm terwijl het onheilspellende themalied “O Willow Waly” al werd gezongen, waarbij veel projectionisten dachten dat dit een fout was. Om ervoor te zorgen dat het acteerwerk van de kinderen ‘onschuldig’ bleef, gaf Clayton ze alleen de scriptpagina’s met hun rollen, wat resulteert in een onberispelijke vorm van griezeligheid en die de gebeurtenissen open laat voor interpretatie. Het contrast tussen zonovergoten tuinen en sombere schaduwen weerspiegelt op prachtige wijze het psychologische drama. En wanneer je als kijker angstig moet worden, doet hij dit op de ouderwetse manier. Een krakende vloerplank of een plotselinge windvlaag zijn vandaag de dag clichématige horrorelementen waar je als filmmaker echt niet meer mee weg komt, maar hier wordt het tot in perfectie uitgevoerd. Clayton’s tastbare gebruik van de subjectieve camera zorgt ervoor dat illusies bijna nooit worden waargenomen vanuit enig ander perspectief dan Miss Giddens. Het script besteedt niet veel tijd aan de mogelijkheid dat alles zich in het hoofd van Giddens afspeelt. Maar Kerr’s bezeten acteerwerk als ontrafelde vrouw doordrenkt niettemin elk schijnbaar bovennatuurlijk incident met intimiteit of een zenuwinzinking.

The Innocents is een meesterwerk in het gotische horrorgenre, een schoolvoorbeeld in bovennatuurlijke spanning met meesterlijke regie, ijzersterke acteerprestaties en een onvergetelijk naargeestige sfeer. Deze meeslepende adaptatie van Henry James’ klassieke boek “The Turn of the Screw” bevat één van Deborah Kerr’s beste rollen als de onderdrukte, beïnvloedbare gouvernante die naar een afgelegen landhuis wordt gestuurd om te zorgen voor twee weeskinderen, waarvan ze al snel vermoedt dat ze bezeten zijn door verdorven volwassen geesten. Regisseur Jack Clayton en cineast Freddie Francis hebben een technisch perfecte film afgeleverd, met een onderhuidse spanning die vooral gecreëerd wordt door de duistere sfeer in combinatie met de soms huiveringwekkende muzikale score. The Innocents is elegant en ingetogen, maar op zeker een verontrustende film. Het heeft de tand des tijds prima doorstaan en geeft ruimte voor meerdere kijkbeurten omdat er verschillende interpretaties van de griezelige gang van zaken en karaktermotivaties mogelijk zijn. The Innocents is een mijlpaal in het genre, niet per definitie ondergewaardeerd maar op zeker onderbelicht.

In de rubriek Hidden Gems verschenen eerder artikelen over: The New World – The Extended Cut