Aan de zuidkust, in een Area X faciliteit van de Amerikaanse regering, krijgt biologe en voormalig militair van het leger Lena een quarantaine debriefing van haar expeditie naar een mysterieus elektromagnetisch veld, genaamd “the Shimmer”. In een flashback keert Lena’s man, soldaat van de Special Forces, terug na bijna een jaar vermist te zijn geweest. Hij kan zich niets herinneren van die periode en begint plotseling erg ziek te worden. De nationale veiligheidsdienst onderschept de ambulance en brengt hen naar Area X, een plek dichtbij de the Shimmer, die daar drie jaar geleden uit het niets is ontstaan. Psychologe Dr. Ventress betrekt Lena bij een onderzoeksexpeditie en samen met drie andere vrouwelijke wetenschappers gaan ze the Shimmer binnen op zoek naar antwoorden, waar ze al snel een volledig ontregeld ecosysteem aan treffen. 

De man aan het roer van Annihilation is Alex Garland, een Britse roman- en scenarioschrijver en tevens regisseur. Garland maakte in eerste instantie naam als romanschrijver. Zo schreef hij onder meer “The Beach” welke in 2000 werd verfilmd door Danny Boyle, met Leonardo DiCaprio in de hoofdrol. Na het succes van die verfilming, legde hij zich vooral toe op het schrijven van filmscenario’s. Maar zijn ambitie reikte verder dan alleen schrijven en dit resulteerde in 2015 in zijn regiedebuut, Ex Machina, een intelligente psychologische thriller waarin veel vragen worden opgeroepen over de verhoudingen tussen mens en machine. Voor Annihilation werd hij gevraagd om de eerste roman uit de Southern Reach-trilogie van de Amerikaanse auteur Jeff VanderMeer aan te passen tot scenario en tevens op de regiestoel plaats te nemen. Dat hij hierbij op de volledige steun kon rekenen van de producenten van de film zou later in het proces blijken.

Er was namelijk nogal wat te doen om de film. Zo zorgde de casting direct al voor wat commotie toen Natalie Portman en Jennifer Jason Leigh werden gecast voor de belangrijkste rollen. De twee karakters uit de boeken worden namelijk beschreven als Oosters, een Aziatische en half-Indiaans. Garland haastte om zich te verdedigen dat er geen etniciteit van de karakters wordt onthuld in het eerste boek, het enige van de trilogie dat hij had gelezen, en dat zijn scenario al gereed was voordat het tweede boek werd gepubliceerd. Een ander heikel punt van dit project was de slecht ontvangen testscreening. Het zorgde ervoor dat David Ellison, de man die over de financiën gaat, de zenuwen kreeg en van mening was dat de film te intelligent en te ingewikkeld zou zijn voor de mainstream filmkijker. Hij stond erop dat de film aangepast zou worden, maar werd hierin niet gesteund door producer Scott Rudin die achter de visie van Garland stond en de rechten heeft op de zogeheten ‘final cut’.

Toch had de strijd tussen Ellison en Rudin de nodige gevolgen voor de release van de film. Zo kreeg de film namelijk wel een bioscooprelease in de Verenigde Staten en China, maar werd besloten om de film in de rest van de wereld onder te brengen bij streamingdienst Netflix. Dat Annihilation in Nederland alleen via Netflix te streamen is en dus niet in de bioscoop te zien zal zijn, is een streep door de rekening van regisseur Garland, die de film liever overal op het grote scherm had vertoond. De kijker zal die mening delen, maar toch mag je als kijker en liefhebber blij zijn dat we zijn beoogde visie voorgeschoteld krijgen, iets dat toch zwaarder weegt. En laten we wel zijn, Annihilation is zeker geen film voor de gemiddelde filmkijker en het is maar zeer de vraag of de film daadwerkelijk hoge ogen had gegooid aan de internationale box-office. Maar we durven wel te stellen dat Annihilation een cult classic in wording is.

Het eerste wat opvalt aan Annihilation is de non-lineaire vertelwijze. Zo begint de film met een debriefing op Area X, welke bij de kijker direct vele vragen oproept over de bewuste missie. Nog voordat je tijd krijgt hier verder over na te denken krijg je een flashback voorgeschoteld die je nog wat verder mee terug neemt. Je ziet hoe Lena worstelt met de verdwijning van haar echtgenoot en een collega haar probeert het hof te maken als haar man opeens voor haar neus staat in hun slaapkamer. Dan blijkt dat hij onderdeel was van een eerdere missie nabij Area X. Zijn thuiskomst verloopt alleen heel anders dan je zou verwachten als hij begint te bloeden, de ambulance die hun vervoert wordt onderschept en het stel daarop belandt in quarantaine op Area X. Al met al twee verhaallijnen die belanden op Area X, waardoor het mysterie rond de missies grootse vormen aan neemt en het grootste vraagstuk van de kijker is; ‘wat is er in de tussentijd gebeurd?’.

Hierop valt eigenlijk geen eenduidig antwoord te geven. De film is dan ook geen traditionele sciencefiction film, wat bijvoorbeeld de trailer wel zou kunnen suggereren. Maar het gaat meer om een film die zich bezighoudt met ingrijpende en onverklaarbare veranderingen in onze eigen wereld. De film doet wat dat betreft wat denken aan Denis Villeneuves’ “Arrival”, al slaat Garland een andere richting in met ecologische veranderingen zodra het team ‘the Shimmer’ betreedt. Het zorgt visueel voor zowel een sprookjesachtig als angstaanjagend surrealistische wereld met muterende dieren en planten. Soms wordt hiermee het horrorgenre verkent, al gaat het te ver om de film hieronder te scharen. Annihilation is dan ook eerder een combinatie van psychologische thriller en sciencefiction. Weliswaar hetzelfde subgenre als de debuutfilm van Garland, maar toch weer compleet anders en eigen, waarbij de focus hier vooral ligt op de groeiende angst en spanning naarmate het team dichterbij zijn doel komt.

Annihilation is een fascinerende en intelligente sciencefiction film die het aandurft om grote vragen te stellen, zonder hier een duidelijk en eenvoudig antwoord op te geven. Waar veel films de kijker onderschatten en vervallen in uitleggerige en overbodige scènes, zet Garland je juist aan het denken en laat hij dingen aan je eigen interpretatie over. Het is sciencefiction op zijn best! Toch mag veel krediet ook uit gaan naar producent Scott Rudin, die voor Garland in de bres sprong en de film liet uitbrengen zoals hij bedoelt is. Het is iets waar veel films in heden en verleden aan ten onder zijn gegaan. De grootste lof voor het slagen van de film, gaat zeker naar Garland, die opnieuw een meesterlijke verteller blijkt en daarnaast bewijst dat het sterke Ex-Machina geen toevalstreffer was. Het enige punt van kritiek gaat uit richting Paramount, die niet het lef hadden om achter de visie van Garland te staan en mensen buiten de Verenigde Staten en China zo een toch wel vereiste kijkbeurt op het grote scherm ontnemen.