Op 26 april 1988 registreerde Valery Legasov, voormalig hoofd van het onderzoek naar de ramp in Tsjernobyl, cassettes die ingenieur Anatoly Dyatlov veroordeelden voor de ramp en de lichte gevangenisstraf die hij er voor kreeg. Na het verbergen van de cassettes buiten zijn huis, verhangt Legasov zichzelf. Twee jaar eerder op de ochtend van 26 april 1986 in Pripjat, ziet Lyudmilla, de zwangere vrouw van brandweerman Vasily Ignatenko, dat de kerncentrale van Tsjernobyl explodeert. Een test in kernreactor nummer 4 van het Oekraïense complex is gruwelijk mis gegaan. Terwijl de brandweer met man en macht probeert om het vuur onder controle te krijgen, begint de regering direct met het ontkennen van de omvang van de ramp. De leiders van de Sovjet-Unie sturen zelfs nietsvermoedende medewerkers de reactor in om poolshoogte te gaan nemen. In de nasleep wordt echter duidelijk dat een van de grootste rampen uit de geschiedenis heeft plaats gevonden en ze in hun onwetendheid mensen hiermee letterlijk de dood in hebben gestuurd. De nasleep is ongekend, waarbij de betrokkenen steeds meer geconfronteerd worden met de desastreuze gevolgen. Zelfs tot op de dag van vandaag is het lastig om te bepalen hoeveel slachtoffers de ramp nou eigenlijk heeft geëist. Dit is het verhaal van de mensen die hun leven opofferden om de impact zoveel mogelijk te beperken.

Het Amerikaanse betaalkabeltelevisienetwerk HBO bracht eerder dit jaar de indrukwekkende vijfdelige miniserie Chernobyl op de buis. De serie vertelt het verhaal over de ramp, en de nasleep hiervan, die zich in 1986 afspeelde in het Oekraïense Pripjat, een plaatsje dat destijds nog onder Sovjet bewind viel. Het is een ramp waarvan zelfs vandaag de gevolgen te zien zijn, maar waarvan de omvang eigenlijk niet precies vast staat. Zo lopen het aantal slachtoffers nogal uiteen. Zo beweert UNSCEAR (United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation) dat er slechts 31 overlijdens rechtstreeks aan de ramp kunnen worden toegeschreven, dat terwijl de VN zo’n 4.000 tot 5.000 slachtoffers telt en ecologische organisaties zelfs uitgaan van 100.000 doden. Wie we in deze moeten geloven blijft de vraag, maar vast staat dat er grove fouten zijn gemaakt. Hoewel deze HBO mini-serie erg waarheidsgetrouw lijkt om te gaan met de situatie, blijft er discussie over de gang van zaken. Deze gaan zelfs zover dat Rusland werkt aan een eigen serie over de grootschalige kernramp in het Oekraïense stadje, waarin er geen sprake is van enige fout van de toenmalige Sovjet-Unie, maar de Amerikaanse CIA achter de ramp zit. Vast staat wel dat bepaalde zaken zijn overdreven, wellicht om de spanning erin te houden en de entertainmentwaarde te verhogen. Goed voorbeeld is het grafiet dat open komt te liggen na de ramp en brandweerlieden direct na aanraking beginnen te bloeden. Een niet realistisch proces en vooral het gevolg van de brand en infecties, want de gevolgen van stralingsziektes treden pas na langere tijd op.

Afgezien van dit soort onjuistheden is Chernobyl wel een van de meest indrukwekkende series in tijden geworden. Dit wordt nog het meeste versterkt door de sterke tijdsbeeld dat de serie schetst. Zo is het indrukwekkend hoe de eerste aflevering een beeld toont dat veel inwoners nog slapen als de explosie van de kernreactor plaatsvindt. Het is een tijd voor het internet en niemand weet wat er aan de hand, wat erin resulteert dat iedereen de volgende dag doorgaat met zijn dagelijkse bezigheden. Ondertussen zijn gemeentelieden en overheidsmensen druk in de weer om alles in de doofpot te stoppen, waarbij het ze er alles aan gelegen is om dit zo grondig mogelijk te doen. Doordat men niet de juiste stralingsmeters beschikbaar heeft, houdt men vast aan een erg laag niveau, totdat een kerngeleerde honderden kilometers verderop opmerkt dat de fallout zelfs daar te merken is. Als ze poolshoogte gaat nemen in Pripjat komt ze er al snel achter dat de ramp vele malen erger is dan dat de overheid heeft willen toegeven. Als dit nieuws viraal gaat en er zelfs waarnemingen vanuit Oost-Duitsland binnenkomen, wordt het verhaal weliswaar aangepast, maar nog steeds doet men alles af als een incident dat niet al te ernstig is. De serie toont hiermee op indrukwekkende wijze hoe een ramp van dergelijke omvang in die tijd werd weggemoffeld, iets wat lang in stand kon worden gehouden doordat de mediaverslaggeving anders ging dan je vandaag de dag ziet. Zo kon men lang volhouden dat de Sovjet-Unie alles onder controle had en er van hun kant geen fouten waren gemaakt. De waarheid was echter dat de gehele kerncentrale zo goedkoop mogelijk werd gebouwd en dat er intern grove fouten werden gemaakt. Het werd volgehouden tot op het moment dat het gewoonweg niet meer te ontkennen viel.

Terwijl het vuur door blijft branden zet de overheid alles op alles om dit te blussen. Feit is echter dat deze mensen gewoonweg de dood in werden gejaagd. Door een grafietbrand te blussen met water laait deze juist verder op. Door hun inzet liepen hulpverleners dan ook hoge stralingsdoses op, onder meer door inwendige besmetting met radioactieve deeltjes. Ook ligt er een destructieve stoomexplosie op de loer door contact tussen corium en water in de kelders onder de reactor. Vrijwilligers worden voorgelogen in de hoop het tij te keren, maar ondanks dat de kelders succesvol werden gedraineerd, werden zij blootgesteld aan een dodelijke straling. Hetzelfde geldt voor de mensen die pardoes het dak van de centrale op werden gestuurd om zo snel mogelijk het grafiet te ruimen. Natuurlijk, er moest iets gebeuren en de situatie moest zo snel mogelijk onder controle komen, maar er wordt pijnlijk duidelijk dat de mensen niet belangrijk waren voor de regering en dat het gezichtsbehoud op de eerste plaats stond in de communistische staat. In de volgende afleveringen wordt het verhaal ook breder getrokken. Zo is de afleveringen waarin het getroffen gebied in worden gestuurd om alle dieren af te schieten, misschien wel een van de meest indrukwekkende van de gehele mini-serie. In de laatste aflevering werken de makers toe naar een soort conclusie en zien we de rechtzaak waarin de wetenschappers hun verklaring moeten geven over de gang van zaken. Het blijkt al snel een onbegonnen zaak, want er wordt al snel duidelijk dat de wetenschappers alleen maar de waarheid mag vertellen die ze is voorgeschoteld, iets dat veelal haaks staat op de werkelijkheid. Het biedt een sterke afsluiter waarin dialoogvoering centraal staat. Meer dan eens moet je je hoofd er even goed bijhouden, maar dikwijls zal je mond openvallen van verbazing als je verneemt wat er allemaal gebeurd en vooral ook verzwegen is.

Extra’s: Naast de vijf afleveringen is er flink wat bonusmateriaal terug te vinden op de Blu-ray release. Soms wel wat vluchtig, maar over het geheel genomen een must gezien het interessante onderwerp.
• Inside the Episodes (14:16) Een feature per aflevering met een blik achter de schermen en interviews met cast en crew.
• What is Chernobyl? (01:39) Een beknopte feature, waarbij de titel de lading direct dekt.
• Meet the Key Players (05:40) Een stuk waar drie van de belangrijkste personages van de serie, gespeeld door Jared Harris, Stellan Skarsgård en Emily Watson, worden uitgelicht.
• Behind-the-Curtain Featurette (06:56) Zoals de titel al doet vermoeden; een kijkje achter de schermen van deze HBO-serie.
• Script-to-Screen Featurette (01:23) Een erg vluchtige feature, die laat zien hoe dit deel van het script naar het scherm werd vertaald en wat daar allemaal bij kwam kijken.
• Pivotal Moment: The Trial (02:13) Wederom erg vluchtig, maar een feature over de rechtzaak die volgde na de ramp.

Chernobyl – An HBO Miniseries toont de kijker op indrukwekkende wijze wat er zich heeft afgespeeld tijdens de zwaarste kernramp ooit. Hoewel er best wel wat onjuistheden te bespeuren zijn, werkt dit niet storend en komt de serie als geheel erg sterk uit verf. Het gehele geschetste beeld is dan ook niet minder dan indrukwekkend; Van de volle ontkenning van de Sovjet-regering destijds, tot aan schrijnende verhalen van mensen die door leugens de dood in werden ingejaagd. Deze HBO mini-serie laat zijn kijkers deel uitmaken van de gebeurtenissen, waarbij de frustratie meer dan eens ongekende vormen zal aannemen. In grote lijnen is de serie dan ook waarheidsgetrouw en daarnaast dienen ook de formidabele acteerprestaties niet onvermeld te blijven. Het niveau van de vijf afleveringen is uiterst constant te noemen en werkelijk nergens heb je ook maar het gevoel dat de serie ergens tekort schiet of inkakt. Het maakt dat Chernobyl een serie is die je gewoonweg gezien moet hebben, al is het maar om je verder te verdiepen in dit boeiende stukje geschiedenis. Chernobyl is een van die series waarbij het zomaar kan dat je hem in een ruk uitkijkt, ondanks dat iedere aflevering ruim een uur duurt. Het maakt deze 5-delige miniserie ongetwijfeld tot een van de beste series van de afgelopen jaren.

Met dank aan Warner Bros. Home Entertainment Benelux voor het recensie-exemplaar.