Christian is een gerespecteerde curator van een museum voor hedendaagse kunst. Hij is een gescheiden maar toegewijde vader van twee kinderen, die een Tesla auto bestuurt en voorstander is van goede doelen. Zijn nieuwe pronkstuk is “The Square”, een installatie die bezoekers uitnodigt tot altruïsme en hen herinnert aan hun rol als verantwoordelijke medemens. Dit schijnt makkelijker gezegd dan gedaan en voor Christian is het al moeilijk genoeg om aan zijn idealen te voldoen. Nadat hij een passant op een publiekelijk plein een helpende hand toereikt, blijkt hij te zijn overvallen. Christian’s domme en ondoordachte reactie op de diefstal van zijn portemonnee en telefoon brengt hem in beschamende situaties. Ondertussen heeft het PR-bureau van het museum een ambitieuze en onverwachte campagne opgezet voor The Square. De publieke reacties die dit teweeg brengt zijn buitenproportioneel en stuurt zowel Christian als het museum in een existentiële crisis.

Ruben Östlund’s “Force Majeure” (ook bekend als Turist) was een meesterlijke blik op de familieband van een jong gezin, die ultiem getest werd door een onverwacht moment. Zijn nieuwe film “The Square” heeft een aantal meesterlijke momenten, maar of het dat ook tot een meesterlijke film maakt?! Het is zonder meer een bewijs dat de Zweedse regisseur een geweldig oog voor zwarte humor heeft, maar het verhaal van Östlund wijkt uit naar zoveel verschillende richtingen dat het soms lijkt alsof hij zelf ook niet helemaal weet wat zijn boodschap is. The Square ontleent zijn titel aan een nieuwe tentoonstelling die het museum promoot, een vloeroppervlak van ongeveer 4 bij 4 meter, die zichzelf een oase van vriendelijkheid en vrede noemt. De eenvoud hiervan heeft een bepaalde onschuld en oprechtheid, maar de uitwerking heeft geen kracht of uitstraling. De film lijkt te impliceren dat dit oppervlak het beschikbare spectrum van kunst vertegenwoordigt van waar we tegenwoordig naar mogen kijken. Het vertelt over een tijdperk waarin kunst zichzelf lijkt te minachten.

Östlund onderzoekt de definitie van kunst vanuit het perspectief van een geavanceerde, hoog opgeleide en instinctief liberale kunstmuseum curator. Goed uitziend en tolerant, maar vooral veel oog voor alle vormen van artistieke bewegingen, Christian (Claes Bang) houdt zich momenteel bezig met een project dat zijn eigen sociale zorgen lijkt te weerspiegelen. Zoals gezegd moet The Square een toevluchtsoord zijn waar iedereen zich moet schikken aan sociale humanitaire waarden en gelijkwaardigheid voor iedereen. Maar nadat Christian wordt beroofd van zijn telefoon en portefeuille, belanden deze ideologische bedoelingen langzaam op een zijspoor. Geleid om te geloven dat de schuldige woonachtig is in een bepaalde ‘onbetrouwbare’ buurt van de stad, laat hij beschuldigende brieven achter in iedere woning van een flatgebouw, met het verzoek zijn bezittingen terug te brengen. Dit resulteert uiteindelijk in zijn beoogde doel, maar de neveneffecten werken juist averechts en zorgen voor veel meer problemen.

The Square neigt af en toe naar een volwaardige comedy, maar het is uiteindelijk een mix van zwarte humor en absurdistische krankzinnigheid. Het privéleven van Christian blijft lange tijd onbekend, totdat hij een one-night-stand beleeft met een Amerikaanse journalist (onderbenutte rol door Elisabeth Moss), door wie hij eerder geïnterviewd werd. Van hieruit neemt het ongemakkelijke en bizarre vormen aan wanneer hij haar wantrouwt met de ‘gevulde’ condoom, om vervolgens te ontdekken dat ze er een huisgenoot op na houd in de vorm van een chimpansee(!). Het is gewoon zo’n type film, waarbij veel van die absurde scenes geen specifiek doel of reden hebben, maar simpelweg op de kijker wordt afgevuurd. De één blijft helaas langer hangen dan de ander, waarbij Östlund soms zijn doel een beetje voorbij lijkt te schieten in zijn boodschap. The Square is enerzijds pure satire jegens de kunstwereld maar wil ook wel heel graag maatschappijkritisch tegen de individualiserende Westerse wereld zijn. Dit zorgt er ieder geval voor dat The Square een uniek filmervaring is, maar zeker niet pretentieloos.

Extra’s: Naast een aantal promotionele trailers is er geen bonusmateriaal aanwezig.

The Square is bij uitstek één van de meest absurdste films van de laatste jaren. De surrealistische satire van de Zweedse regisseur Ruben Östlund werd eerder dit jaar zelfs bekroond met de Gouden Palm op het filmfestival van Cannes. In The Square verandert een museum voor hedendaagse kunst in een stadstaat met bizarre disfunctionele vreemdheid. Het is een plek waar het schuldgevoel van een belangrijk persoon een hele samenleving infecteert met een naderende zenuwinzinking, welke wordt versterkt door een fictief geloof in esthetische performancekunst. De film is een vreemd en buitensporig schouwspel, met bepaalde momenten die je enerzijds doen schaterlachen en waar op andere momenten je wenkbrauwen doen fronzen van ongeloof of onbegrip voor de getoonde situatie. Af en toe verliest Östlund de focus op zijn eigen narratieve doelen en wordt het voor de kijker lastig om alles te verkroppen. The Square is een eigenaardige satire op de moderne kunst, met een maatschappijkritisch randje dat er wel erg dik bovenop ligt. Vanwege het trage tempo en vreemde situaties is het niet altijd even makkelijke kost, maar het bevat wel één van de meest memorabele scènes van de laatste jaren. 

Met dank aan Lumière voor het recensie-exemplaar.