Toen Ian Fleming in 1953 met Casino Royale zijn eerste James Bond-roman uitbracht kon hij nooit vermoeden dat dit het begin zou zijn rond een mediafranchise rondom de gelijknamige fictieve geheimagent van de Secret Intelligence Service. Na zijn overlijden in 1964 werden niet alleen de Bondromans voortgezet, ook werden de verhalen bewerkt tot hoorspelen, strips en videospellen. Het allerbelangrijkste zijn natuurlijk de films, die tezamen uitgroeiden tot een van de succesvolste filmreeksen aller tijden. Afgelopen 2 april was de eigenlijke releasedatum van No Time To Die, alweer de 25ste film in de reeks. Het is een jubileum dat uitgesteld diende te worden als gevolg van de uitbraak van het coronavirus (COVID-19). De nieuwe beoogde releasedatum in Nederland is nu 12 november 2020 en dat geeft ons mooi de kans om nog eens terug te blikken naar de eerdere avonturen van onze geliefde geheimagent. We vervolgen de reeks met You Only Live Twice, voor even de laatste film met Sean Connery als Bond, James Bond.

Het schrijfproces

Nadat Lewis Gilbert relatief eenvoudig werd overtuigd om de regie op zich te nemen, reisde hij samen met producenten Broccoli en Schwartzman, cinematograaf Freddie Young en productie ontwerper Ken Adam af naar Japan op zoek naar locaties om de nieuwe Bond-film op te nemen. Zij werden tevens vergezeld door Harold Jack Bloom, op wie de producenten hun oog hadden laten vallen voor het scenario. Zijn werk viel echter niet in de smaak, al bleven elementen als Bond’s in scène gezette dood, zijn zeemansgraf en de ninja aanval behouden. Nu Richard Maibaum, de scenarioschrijver van de eerdere Bond-films, onbeschikbaar was, werd de Britse auteur Roald Dahl benaderd. Dahl was een goede vriend van Fleming, maar had geen ervaring met het schrijven van een scenario. Daarnaast liet hij optekenen dat het gelijknamige boek een van de minste was van Fleming, zonder kwalitatief sterke plotelementen om mee te nemen in het script. Sterker nog; hij had eigenlijk geen idee wat hij met Bond aan moest en besloot de formule gebruikt voor Dr. No maar aan te houden. Toch had Gilbert een steevast vertrouwen in hem.

Casting

Toen de pre-productie van You Only Live Twice dichterbij kwam, werden de producten geconfronteerd met een ontevreden Connery. De film was weliswaar de laatste van zijn deal voor vijf films, maar eigenlijk was hij er wel klaar mee om Bond te spelen. Zo vroegen de films, en de promotie hiervan, zijn volledige toewijding en dat beperkte hem in het werken aan andere films. Een flinke salarisverhoging zorgde ervoor dat hij toch behouden bleef, al beseften Broccoli en Schwartzman dat ze zich voor een volgende film moesten voorbereiden op de zoektocht naar een andere Bond-acteur. De Tsjechische acteur Jan Werich werd gecast als Blofeld, maar toen hij aankwam op de set vonden zowel Broccoli als Gilbert dat hij eigenlijk niet de benodigde dreigende uitstraling had. Hierop werd Donald Pleasence gecast. Gilbert herinnerde zich Tetsurō Tamba van een eerdere samenwerking en castte hem als Tanaka. Het lastigste was om twee Japanse actrices te vinden, vooral omdat velen die getest werden gebrekkig Engels spraken. Akiko Wakabayashi en Mie Hama werden uiteindelijk gecast, al wisselde Hama nog wel van rol met Wakabayashi, gecast als Kissy, een rol met minder dialoog.

De opnames

You Only Live Twice werd in de periode juli 1966 tot en met maart 1967 grotendeels in Japan opgenomen, waarbij de binnenopnames werden gedaan in Pinewood Studios. Doordat de populariteit van Bond iedere film toe leek te nemen, waren in Japan steevast grote mensenmassa’s op de been tijdens de opnames. Het zorgde ervoor dat er meermaals politie aan te pas moest komen voordat de crew de opnames kon vervolgen. Een van de belangrijkste locaties waar werd opgenomen was de Shinmoedake, een actrieve stratovulkaan op het Japanse eiland Kyushu. Het was hier waar Blofeld zijn geheime raketbasis had, al werd de binnenkant van de vulkaan gefilmd in Pinewood Studion. Het was een schitterende, maar gigantisch grote (45 meter hoog) en vooral ook peperdure set (1 miljoen dollar) van Ken Adam. Gilbert had voor de film vastgehouden aan zijn vaste editor Thelma Connell, maar zij kwam met een drie uur durende cut die op weinig enthousiasme kon rekenen van het testpubliek. Hierop werd Peter R. Hunt, eerder verantwoordelijk voor de editing van de eerste vier Bond-films gevraagd om zijn talenten op de film los te laten. Het bleek een succes en leverde hem zelfs de regie op voor de volgende film.

Little Nellie

Een van de grootste trekpleisters van de film is de zwaarbewapende WA-116 gyrocopter “Little Nellie”, een uitvinding van RAF piloot Ken Wallis. Het was Wallis zelf die Little Nellie in de film bestuurde, waarbij deze flink onder handen was genomen door het special effects-team van John Stears. Ondanks de spectaculaire gadget, verliepen de opnames niet bepaald van een lijen dakje. Zo begon men met opnemen in Miyazaki, maar crashte Wallis meerdere keren bijna met de camera. Ook was er een scène waarin de helikopters van boven werden gefilmd. Dit resulteerde in een dusdanige neerwaartse beweging dat de voet van cameraman John Jordan door de rotor van het vaartuig werd doorgesneden. De voet werd in eerste instantie nog opnieuw bevestigd, maar in Londen alsnog geamputeerd. Het weerhield Jordan overigens niet van zijn werk en hij zou ook bij de volgende Bond-film weer van de partij zijn. Toch was er nog een ander probleem; de Japanse regering gaf geen toestemming voor de explosies. Hierop verhuisde de crew naar Torremolinos, Spanje om zo alsnog de opnames te voltooien.

Het verhaal

Nadat het Amerikaanse NASA- ruimtevaartuig Jupiter 16 door een onbekend ruimteschip in de ruimte is gekaapt, vermoedt de Verenigde Staten dat dit het werk van de Sovjets is. Een atoomoorlog dreigt, maar de Britten vermoeden echter Japanse betrokkenheid, gezien het vaartuig na de kaping is geland in de Japanse zee. Om de zaak verder te onderzoeken wordt James Bond naar Tokio gestuurd nadat hij zijn eigenlijk dood in scène heeft gezet in Hong Kong. In Japan komt Bond op het spoor van de daders; de wereldwijd verbreide misdaad-organisatie S.P.E.C.T.R.E., waarbij Ernst Stavro Blofeld de scepter zwaait vanuit een vulkaan. Met hulp van Tiger Tanaka, het hoofd van de Japanse geheime dienst, doet Bond zich voor als Japanner om te infiltreren in de eiland, waarbij hij alles op alles zet om te voorkomen dat de Amerikanen en Russen elkaar te lijf gaan tijdens een dreigende Derde Wereldoorlog.

Leuke feitjes

· Voor de rol van Helga Brandt werd de Duitse Karin Dor gecast. Opvallend genoeg werd zij juist voor de Duitse release nagesynchroniseerd.
· In de film zegt Bond dat hij nooit eerder in Japan is geweest. Echter, in From Russia with Love zegt hij “Once when I was with M in Tokyo, we had an interesting experience”.
· De verkenningscrew met Broccoli, Saltzman, Adam, Gilbert en Young ontsnapten op 5 maart aan de dood. Ze besloten een ninja-demonstratie bij te wonen, maar vernamen later dat het vliegtuig waarin ze aanvankelijk zouden vliegen 25 minuten na het opstijgen was neergestorten waarbij alle inzittenden om het leven kwamen.
· Een van de handlangers waarmee Bond het aan de stok krijgt in Osato’s kantoor werd gespeeld door Samoaanse professioneel worstelaar “The High Chief” Peter Fanene Maivia, de grootvader van Dwayne “The Rock” Johnson.
· Bernard Lee en Lois Maxwell (respectievelijk M. en Miss Moneypenney) waren tezamen met Daniela Bianchi (From Russia with Love), Adolfo Celi (Thunderball) en Anthony Dawson (Dr. No) te zien in de Italiaanse actiekomedie OK Connery. Deze film neemt niet alleen de Bondfilms op de hak, maar had ook een hoofdrol voor Seans’ jongere broer Neil Connery in de hoofdrol. Iets wat tegen het zere been was van Connery en de sfeer op de set niet bepaald ten goede kwam.

Financieel succes, maar niet vrij van kritiek

You Only Live Twice ging op 12 juni 1967 in première op het Odeon Leicester Square in Londen. Dat was overigens niet de enige primeur. Zo was het ook de eerste Bond-film die koningin Elizabeth II bijwoonde. Ondanks dat de film het financieel zeer goed deed, er werd 111,6 miljoen dollar opgehaald bij een budget van 9,5 miljoen dollar, was er ook de nodige kritiek. Zo werd het verhaal omschreven als rommelig en ongeloofwaardig, was er kritiek op de focus op de gadgets en was men van mening dat de bekende Bond-formule een beetje uitgewerkt was. Dit is wellicht al terug te leiden tot de sfeer op de set; Connery was er wel klaar mee en er speelden allemaal kleine zaken die dit niet bepaald hielpen. Het werd tijd voor verandering en die verandering kwam er zonder meer met On Her Majesty’s Secret Service. Het werd een film die een van de trouwste verfilmingen van het werk van Fleming zou blijken met een als acteur onervaren autoverkoper als vervanger van Connery. Je leest er alles over in het volgende artikel in deze rubriek.

In de rubriek De weg naar No Time To Die verschenen eerder artikelen over:
#01 Dr. No | #02 From Russia with Love | #03 Goldfinger | #04 Thunderball