In een alternatieve Verenigde Staten, wordt New Rome gedomineerd door een elitegroep van patricische families. Hoewel de elite beweert te leven volgens een stikte morele code, genieten zij decadent van verboden genoegens, terwijl de gewone mens leeft in armoede. Architect Cesar Catilina is een van de kopstukken van New Rome. Zo wint hij de Nobelprijs voor het uitvinden van het revolutionaire bouwmateriaal Megalon. Bovendien heeft hij het vermogen om de tijd stil te zetten. Toch is hij vervallen tot alcoholisme, vooral ingegeven door het verlies van zijn vrouw die jaren geleden verdween op mysterieuze wijze. Iets waarvoor hij werd vervolg door officier van justitie Franklyn Cicero. Als Cesar Franklyns’ dochter Julia ontmoet wordt zij al snel verdeeld tussen loyaliteit aan haar vader, die een klassieke kijk heeft op de samenleving, en haar minnaar, die New Rome wil herbouwen tot een utopie.

Het is vandaag de dag misschien wat lastig voor te stellen, maar veertig jaar geleden was Francis Ford Coppola een levende legende in de filmwereld zonder enig smetje op zijn blazoen. Zo was hij met The Godfather, The Conversation, The Godfather: Part II en Apocalypse Now verantwoordelijk voor vier van de beste films aller tijden, die hij maakt in een periode van zeven jaar. In de jaren die volgden zagen we flarden van zijn kunnen, maar ondanks dat critici soms wel enthousiast waren bleef het commerciële succes uit. De tijden van grote epische films leken dan ook achter hem te liggen. Je zou bijna denken dat Coppola zijn touch was verloren, wellicht een wat gemakkelijk conclusie gezien zijn prestaties in het verleden. Medio jaren negentig leek er dan ook wat in het verschiet te liggen. Coppola had namelijk zijn diensten verleend aan drie opeenvolgende studiofilms, te weten Bram Stoker’s Dracula, Jack en The Rainmaker, om het epische Megalopolis gefinancierd te krijgen.

De inspiratie voor zijn visie haalde Coppola overduidelijk uit de samenzwering van Catilina, maar dan niet gesitueerd in de oudheid maar in een futuristisch New York. Een soort evolutie van de klassieker Metropolis. 2001 zou het jaar worden voor Coppola en zijn droomproject. Er waren berichten dat er 30 uur aan second-unit opnames waren geschoten en het script was zover bijgeschaafd dat men kon beginnen met de casting. Naar verluid waren acteurs als Warren Beauty en Kevin Spacey aanwezig bij lezingen van het script. Het is mei 2001 als Coppola op het Filmfestival Cannes Megalopolis aangekondigd wordt, een film die nog grootser zal worden dan Apocalypse Now. Een enorme productie waaraan hij de beste en grootste acteurs van dat moment hoopt te verbinden. Vier maanden later komt aan alle plannen plots een eind, als deze worden ingehaald door de werkelijkheid als de terroristische aanvallen plaats hebben op de Twin Towers in New York. Megalopolis is op dat moment misschien actueler dan ooit, maar de wonden zijn te diep en te vers om New York het middelpunt te laten zijn van een utopie.

Jarenlang hing het project in limbo. Niet alleen de wereld leek de ambitieuze plannen vergeten, ook Coppola’s enthousiasme was behoorlijk getemperd. Toen hij in 2017 tijdens een streng fitness regime naar enkele lezingen begon te luisteren van het script, ontdekte hij dat het project wellicht relevanter was dan ooit. Omdat geen enkele studio het aandurfde hem te voorzien van het benodigde budget, besloot Coppola zijn wijngaard te verkopen en vervolgens een hele dikke lening af te sluiten. Een risico dat hem niet vreemd is, kijkende naar de geschiedenis.

Het is dan ook haast pijnlijk om te moeten constateren dat Megalopolis vooral verworden is tot een grote onnavolgbare chaos. Iets wat vooral te wijten lijkt aan de vrijheid die de cast heeft gekregen van Coppola om zelf dingen aan te dragen. Het zijn dit soort dingen die voor een acteur wellicht heerlijk zijn, maar die wel de regie van Coppola lijken te hebben ondermijnd. En juist daarin zien we een groot verschil met obsessieve controlfreak die Coppola was toen hij zijn vier meesterwerken in ver vervolgen tijden. Daarnaast ogen veel dialoogrijke scènes vooral als een toneelstuk, met bijpassende vertolkingen. En dan hebben we het nog niet eens over Megalopolis zelf, dat we als niks meer dan ‘underwhelming’ kunnen bestempelen. Het lijkt dan ook meer een veredeld kunstproject in een park. Iets dat nergens eer doet aan de grootsheid waarmee het aangekondigd word en daarmee toch wel deze toch als chaotische film onderuit halend. Of er dan niets positiefs te melden valt? Zeker wel, de effecten zijn stukken beter dan een eerste trailer deden vermoeden en ook het camerawerk van de Roemeen Mihai Mălaimare Jr. is bijzonder indrukwekkend.

Megalopolis is een ambitieuze film met een indrukwekkende cast, die helaas nergens eer weet te doen aan het daadwerkelijke meesterwerk dat filmliefhebbers en vooral Coppola zelf al jaren voor ogen hadden. Alle lof voor Coppola dat hij zijn droomproject na al die jaren alsnog van de grond heeft gekregen, toch is dit nou typisch een project dat wellicht beter in de gedachten bij filmliefhebbers had kunnen blijven als ‘wat als’-verhaal. Het verhaal gaat van de hak op de tak, met verhaallijnen die nergens echt goed afgerond worden en erg metaforisch. De sets ogen indrukwekkend, maar bovenal ook als de veroorzaker van veel onrust en chaos in wat anderzijds weer oogt als een toneelstuk. En Megalopolis zelf doet nergens eer aan de ambitie van zowel Coppola als aan die van de architect in de film. De film is en blijft dan ook vooral fascinerend door het achtergrondverhaal en de ambities, maar onderaan de streep nergens het gehoopte magnum opus van Coppola.