Alex is de leider van een jeugdbende die genoegen haalt uit geweld, verkrachting, diefstal en overvallen. Zijn ouders krijgen geen vat op hem en proberen hun zoon op andere gedachten te brengen. Alex voelt zich onschendbaar, maar dat veranderd als zijn bendeleden zich tegen hem keren en hem tijdens een overval in de val laten lopen. Alex wordt opgepakt en veroordeeld voor moord waardoor hij voor 14 jaar achter de tralies belandt. Na twee jaar doet zich echter een kans voor om eerder vrijgelaten te kunnen worden. Er is een nieuwe techniek die van de meest gevreesde criminelen weer normale burgers moet maken. Alex gaat akkoord om proefpersoon te zijn en ondergaat een therapie waarbij hij een serum toegediend krijgt die hem misselijk maakt terwijl hij onderworpen wordt aan de meest gruwelijke beelden. Het experiment lijkt succesvol als Alex op straat bij het minste of geringste geweld zich meteen behoorlijk ziek begint te voelen, waardoor hij niet meer in staat is om normaal te kunnen functioneren. Maar het experiment heeft ook duidelijk een keerzijde als Alex in de buitenwereld wordt geconfronteerd met zijn verleden dat hem naar het randje van de afgrond brengt. Zal Alex echt ooit normaal kunnen functioneren of zal de therapie zijn leven nog verder verwoesten?

Het oeuvre van regisseur Stanley Kubrick telt slechts dertien films, maar vrijwel allemaal hebben ze de status van klassieker mee gekregen en duiken ze met enige regelmaat op in verschillende lijsten van de beste films aller tijden. Het is tekenend voor het werk van de legendarische regisseur die op 7 maart 1999 op 70-jarige leeftijd overleed nadat hij net zijn laatste film, Eyes Wide Shut met Tom Cruise en Nicole Kidman, had afgerond. Iedere titel is weer een uniek stukje filmgeschiedenis en bovendien uniek in zijn soort. Kubrick was duidelijk niet gebonden aan een bepaald type film, maar herdefinieerde verschillende genres op geheel eigen wijze. Vaak tegen het zere been van bevolkingsgroepen, actievoerders of auteurs wiens werk door Kubrick werd verfilmd. Zo ook A Clockwork Orange dat in 1971 in premiere ging en dit jaar dus zijn vijftigste verjaardag viert. Schrijver Anthony Burgess was totaal niet te spreken over de verfilming van Kubrick en distantieerde zich al snel van de film. Voor hem lag de focus teveel op geweld en verkrachting in plaats van het psychologische element van het verhaal. Burgess besloot zelfs om zijn tanden te zetten in een toneelstuk die meer recht zou doen aan zijn verhaal. Als ‘wraak’ gaf hij één van de eerste slachtoffers van Alex het uiterlijk van Kubrick mee.

Zijn onvrede maakte echter niet uit voor het succes van de film die uitgroeide tot een groot commercieel succes. Dat succes had echter al snel een keerzijde toen bleek dat sommige jongeren de film zagen als inspiratie om precies hetzelfde te doen als Alex en zijn bende. In meerdere rechtszaken van geweld of verkrachting gaven de schuldigen aan dat ze waren geïnspireerd door de film. Bovendien voelde ook Kubrick zichzelf niet altijd meer veilig. Met enige regelmaat doken er fans bij zijn huis op die zich verkleedde als één van de bendeleden. Het was uiteindelijk Kubrick zelf die in 1972 besloot dat zijn film in Engeland niet meer vertoond mocht worden. Het leverde de film een verbod op tot aan de dood van de filmmaker. Toch gaf juist dat verbod de film zijn enorme cultstatus. Want wat moeilijk te krijgen is, is aanlokkelijk voor mensen om toch te willen bezitten of te zien. Misschien is juist ook dat wel waarom de film uiteindelijk is uitgegroeid tot de enorme filmklassieker die het heden ten dage is.

A Clockwork Orange is eigenlijk een bijzonder vreemde film. Vooral als je enkel kijkt naar het verhaal en de controverse even buiten beschouwen laat. Want waar zit je als kijker precies naar te kijken? In ieder geval naar een reeks van ongemakkelijke verkrachtingen en geweldsdelicten die zonder blikken of blozen in beeld worden gebracht. Uiteraard wel vaak op haast kunstzinnige wijze zoals we dat van een regisseur als Kubrick gewend zijn. Maar is het daarmee ook meteen een goede film die zijn status als filmklassieker zeker heeft verdiend? Een lastige vraag, want de kritiek van schrijver Burgess is wel degelijk te begrijpen. Kubrick neemt zijn tijd om de gestoorde persoonlijkheid van hoofdpersonage Alex, wereld’s gespeeld door acteur Malcolm McDowell die grappig genoeg nooit echt naar de film heeft kunnen kijken door de hoeveelheid geweld, maar neemt weinig tijd om zich te focussen op de psychologische gevolgen van de controversiële behandeling. Het wordt bovendien op bijzondere artistieke wijze in beeld gebracht waarmee je je kunt afvragen of het allemaal op de juiste manier op de kijker zal overkomen. Maar alle kritiek terzijde, A Clockwork Orange is vooral een klassieker door zijn bijzondere uiterlijk die in al zijn facetten voelt als een film van de legendarische filmmaker. En oké, ook een beetje door de controverse die de film uiteindelijk zijn cult-status opleverde.

Extra’s: Op de 4K vinden we, naast een commentaartrack van acteur Malcolm McDowell en historicus Nick Redman, helaas geen andere extra’s. Daarvoor moeten we zijn op de meegeleverde Blu-ray. Deze extra’s zijn overigens niet nieuw aangezien deze ook al te vinden waren op de vorige uitgave van de film op blu-ray.
· Still Ticking: The Return of Clockwork Orange (44:00) Een zeer uitgebreide kijk op de film, maar ook op het boek en de controverse van de film. Een dikke aanrader voor wie na het zien van de film nieuwsgierig is geworden naar de geschiedenis er van.
· Great Bolshy Yarblockos! Making A Clockwork Orange (28:00) De tweede documentaire laat een meer globaal beeld zien van het proces waarbij er ook wordt gekeken naar de werkwijze van Kubrick zelf. Andere regisseurs, zoals Spielberg of Friedkin, komen ook aan het woord om te praten over de film en Kubrick zelf.
· Turning Like Clockwork (26:00) En voor wie er nog geen genoeg van heeft is er nog een derde documentaire die na jaren weer terugkijkt op de film waarbij andere filmmakers aan het woord komen.
· Malcolm McDowell Looks Back (11:00) Een special die geheel is gewijd aan acteur McDowell. Hij blikt terug op het maken van de film, zijn relatie met Kubrick zelf en hoe hij het toentertijd allemaal heeft beleefd.
· Theatrical Trailer (01:00) De originele trailer uit 1971.

A Clockwork Orange 4K is een prachtige remaster van de inmiddels 50 jaar oude klassieker van Stanley Kubrick die draait om de rehabilitatie van een crimineel door middel van een controversieel experiment. De film is een kunstzinnige verklontering van geweld en verkrachtingen die hebben bijgedragen aan de cultstatus die de film inmiddels al jaren geniet. Het is misschien niet de meest sterke Kubrick-film uit het rijke oeuvre van de legendarische filmmaker, maar zeker wel één van de meest spraakmakende. A Clockwork Orange valt makkelijk af te schilderen als een verheerlijking van geweld, overvallen en verkrachting, maar voor wie net wat verder kijkt met zijn filmische neus zal een psychologische laag ontdekken die de film juist net dat beetje extra weet mee te geven om vooral niet te worden afgeschilderd als effect-bejag. A Clockwork Orange is een bijzondere filmklassieker die iedere cinefiel een kans zou moeten geven. Helemaal nu de film is opgepoetst voor een prachtige release op 4K.

Met dank aan Day One MPM en Warner Bros. Home Entertainment Benelux voor het recensie-exemplaar.