Bob Ross is voor veel mensen een cultheld. Een televisiekunstenaar in de jaren tachtig en negentig, waarvan de afleveringen van zijn televisieprogramma ‘The Joy of Painting’ miljoenen keren worden bekeken. Duizenden schilderijen in zijn kenmerkende stijl kwamen van zijn hand, allen steevast geschilderd in het krappe half uur dat zijn programma duurde. Met een grote waardering voor de natuur en een vriendelijke en zachte houding, moedigde hij iedereen aan om hun creativiteit te omarmen en in zichzelf te geloven. Maar terwijl zijn rustgevende stem en onmiskenbare imago zijn uitwerking niet mistte en ook in de jaren na zijn dood nostalgie blijven oproepen, kleeft er een sinister verhaal rond zijn naam en het rijk dat erop was gebouwd.

Zoals vaak met documentaires zien we wat dingen voorbij komen die algemeen bekend zijn, maar komen er ook leuke weetjes voorbij die bij het grote publiek nog onbekend waren. Wat in dit geval wel snel blijkt, is dat Bob Ross een opvallende persoonlijkheid was. Zo was daar zijn opvallende haardos, een afro-achtig kapsel dat zijn handelsmerk werd. Toch iets niets wat het lijkt, want hier wordt nog maar eens het publiek geheim ‘onthuld’ dat hij eigenlijk met regelmatig een permanentje liet zetten. Daarnaast was er zijn haast fluisterende manier van praten om zijn werk te begeleiden en zo bij de kijker in de huiskamer te brengen. Een bewuste keuze leren we hier en een groot contrast met William Alexander, de man van wie hij de kunst af keek. En dan is er nog zijn snelle en effectieve manier van schilderen, mogelijk gemaakt door de zogenaamde nat-in-nat-techniek; voordat hij de voorstelling ging schilderen, was het doek al bedekt met een vochtige witte of donkere ondergrond.

En dan vergeten we bijna de uitspraken die hij deed. Uitspraken die vandaag de dag nog steeds gretig aftrek vinden in allerlei soort merchandise. Zo was er het “…and just beat the devil out of it!” als hij zijn kwasten schoon sloeg op zijn schildersezel. En laten we het “even a tree should have a friend” niet vergeten, als hij weer eens een grote boom tevoorschijn toverde als je net dacht dat hij bijna klaar was. En natuurlijk het opbeurende “happy little accidents”, om mensen nog maar eens duidelijk te maken dat het eigenlijk onmogelijk was om fouten te maken bij het schilderen. We kunnen gerust stellen dat hij als ’s werelds bekendste kunstdocent miljoenen mensen vreugde bracht. Toch was die vreugde niet ook altijd aanwezig aan zijn kant, zeker niet nadat zijn vrouw Jane overleed aan kanker en zijn eigen gezondheid ook verslechterde. Al snel wierp een strijd om zijn imperium een schaduw over zijn ‘happy trees’.

Nadat de documentaire zich in het eerste deel richt op het groeiende succes van zijn programma en zijn lessen, richt het tweede deel zijn pijlen voornamelijk op het langzame verraad van zijn ooit zo vertrouwde partners Annette en Walt Kowalski. Daar komende soms even wat niet te zaken doende speldenprikken bij kijken, zoals de vermeende relatie van Bob en Annette. Gebaseerd op vermoedens en dat bewijst het geheel geen dienst. Hetzelfde met een vriend van hem die zijn kanker koppelt aan zijn veelvuldige gebruik van verfverdunner. Pure speculatie en dat is toch een klein smetje op deze documentaire. Toch zit er wel degelijk een goed punt in deze documentaire, vooral betreft de naam- en portretrecht van Ross, die zijn onderbracht bij Bob Ross Inc., dat wordt beheerd door de Kowalski’s. Al lijkt beheerd rekbaar als we Bobs’ zoon Steve Ross moeten geloven, want hij spreekt liever van uitgebuit. Het is eigenlijk allemaal heel erg triest, dat mensen op die manier vechten om zijn nalatenschap en misschien is het vooral maar goed dat Ross er zelf niets meer van meekrijgt.

Bob Ross: Happy Accidents, Betrayal & Greed is een interessant, maar eenzijdig document van een treurig gevecht om de nalatenschap van een cult-held. Mensen die de jaren ’90 bewust hebben meegemaakt zijn allemaal wel bekend met Bob Ross. Hij maakte zijn werken in een klein half uurtje en was daardoor uiterst productief. Maar zoals altijd, moest ook hij dealen met mensen die probeerden mee te liften op zijn succes toen hij een cultureel fenomeen werd. En daar richt deze documentaire zich grotendeels op, al is het een vrij eenzijdig beeld dat we voorgeschoteld krijgen. En dan is er nog de trieste notie dat dit na zijn dood eigenlijk alleen maar is toegenomen. Het werpt een schaduw op zijn nalatenschap, al doet het verder niets af aan de geliefde man die hij was en de werken die hij maakte. Hij had zelf weinig interesse in geld en genoot van de aandacht die hij kreeg. En dat is zelfs anno 2021 onverminderd veel. Zo is het voor de liefhebbers dan ook misschien leuk om te weten dat ‘The Joy of nog met regelmaat voorbij komt op NPO 2 Extra.