1956. De scholieren Kurt en Theo steken de grens over van Oost- naar West-Berlijn om daar een film te bekijken die in het Oosten verboden is. Voor aanvang van de film worden ze geconfronteerd met schokkende beelden van de Hongaarse opstand in Boedapest. Terug in Oost-Berlijn besluiten ze om samen met hun klas een solidair gebaar te maken door bij aanvang van de les twee minuten stilte in acht te nemen. De schooldirecteur is niet blij met de actie van de studenten, maar hoopt de actie af te kunnen doen als een puberdaad. Het voorval komt echter ook het ministerie van Onderwijs ten gehore, die het zien als een contrarevolutionaire daad. Zij stellen een onderzoek in om erachter te komen wie de bedenker is van de daad. De scholieren verklaren zich in eerste instantie solidair en blijven als één blok achter elkaar staan, maar als het ministerie de druk verder opvoert stijgt daarmee ook de spanning tussen de studenten.

De DDR blijft voor onze Oosterburen een onuitputtelijke bron bij het maken van films en series. Das Leben der Anderen (2006) en Good Bye, Lenin! (2003) zijn ongetwijfeld de grootste, en bekendste, films in dit genre, maar aan dat rijtje mag het prachtige en sterke Das schweigende Klassenzimmer zeker worden toegevoegd. Regisseur Lars Kraume, die drie jaar geleden al verraste met het eveneens ijzersterke Der Staat Gegen Fritz Bauer, weet hiermee een interessant hoofdstuk toe te voegen aan een pijnlijke periode van Duitsland. Ondanks dat de film handelt over grote thema’s, weet hij het geheel toch verrassend klein te houden. Daarmee is deze boekverfilming meer dan geslaagd te noemen op vele vlakken.

Das schweigende Klassenzimmer is gebaseerd op het gelijknamige boek van Dietrich Garstka, die het verhaal optekende dat hij zelf ruim zestig jaar geleden met zijn klas meemaakte toen zij een solidair gebaar wilde maken met verstrekkende gevolgen. Wie het boek heeft gelezen (in Nederland verkrijgbaar onder de titel ‘De Zwijgende Klas’) zal zeker nieuwsgierig zijn hoe het regisseur Kraume is gelukt om de enigszins gortdroge vertelling van Gartska, die niet meer is dan een verzameling interviews, gedachten en romanelementen, om te zetten tot een volwaardige en interessante speelfilm. Het antwoord blijkt simpel; Kraume heeft veel elementen van het boek achterwege gelaten en zich enkel geconcentreerd op de essentie van het verhaal van de zwijgende klas en deze voorzien van een meer dramatische en filmische laag. En dat werkt bijzonder sterk.

Kraume weet de spanning van de film in een prachtig sluipend tempo op te bouwen. Wat begint als een kwajongensstreek van de studenten die in eerste instantie vrij onschuldig oogt, verandert al snel in een zaak met zeer verstrekkende gevolgen. En niet alleen voor de studenten. Zo is het ook voor de kijker gissen of één van de studenten zal bezwijken onder de druk van het ministerie van Onderwijs en lijkt een kwestie van tijd voor iemand het zwijgen zal verbreken naarmate de druk wordt opgevoerd. Wie van de studenten blijft achter zijn medestudenten staan? Wie kiest er voor zijn eigen hachje? En is er nog wel een weg terug naar hun onschuldige leven van voor hun daad? Het zijn vragen die Kraume met veel subtiliteit weet op te werpen en daarmee een constante spanning weet te creëren die de kijker niet onberoerd zal laten. Met zoveel elementen die aangepast zijn naar aanleiding van het bronmateriaal is het wellicht lastig om te spreken over een goede boekverfilming, maar in dit geval is het de film die het boek zal versterken. Een omgekeerde wereld wellicht, maar als het op deze manier wordt uitgevoerd, dan is daar bijzonder weinig mis mee. Het is misschien nog wat vroeg in het jaar om na te denken over de beste films van 2019, maar dat Das schweigende Klassenzimmer in menig eindejaarslijst zal eindigen is nu al met enige zekerheid vast te stellen.

Das schweigende Klassenzimmer maakt indruk. De film voelt klein, maar is ijzersterk in zijn omgang met grote gebeurtenissen. Regisseur Lars Kraume weet de spanning op zeer subtiele wijze op te bouwen en kan daarbij volledig vertrouwen op zijn talentvolle cast. De film weet de aandacht van de kijker moeiteloos vast te houden, waarbij de spanning van de studenten na hun onschuldige rebellie iedere seconde voelbaar is. Het maakt van Das schweigende Klassenzimmer al direct bij release een interessante toevoeging aan een rits aan klassiekers van onze Oosterburen en daarmee ook nu al één van de beste films van dit jaar. Om deze uitspraak al zo vroeg in het jaar te doen is wellicht gewaagd, maar wie de film een kans geeft zal het daar zonder twijfel roerend mee eens zijn.