Medgar Evers, Malcolm X en Martin Luther King; drie mannen van verschillende komaf en mannen die het zeker niet altijd eens waren met elkaar. Toch hadden zij iets gemeen. Zij waren de voornaamste gezichten van verandering in de wereld die vandaag de dag nog merkbaar is. Ook zijn het de drie mannen die het onderwerp moesten vormen in het boek Remember This House van James Baldwin, een man die alle heren zijn vrienden mocht noemen. Hij kon het boek helaas nooit voltooien. Wat rest is een manuscript, aan de hand waarvan regisseur Raoul Peck deze documentaire maakte. Het resultaat is een radicaal, actueel onderzoek over rassen in de Verenigde Staten.

Voor het zien van I Am Not Your Negro is het wellicht belangrijk te weten wie James Baldwin was. Het is tenslotte zijn nooit afgeronde manuscript dat ten grondslag lag aan deze documentaire. Om dit compleet te doorgronden zijn er betere bronnen beschikbaar, maar het is handig om te weten dat James Baldwin een essayist was en belangrijk in de context van deze documentaire; een Afro-Amerikaanse homoseksueel die werd geboren in 1924 en overleed in 1987. Het zijn deze feiten die deze documentaire direct in het juiste perspectief plaatsen, zeker als je bedenkt dat alle beelden begeleid worden door teksten uit zijn manuscript. Het moge duidelijk zijn dat Baldwin zijn tijd ver vooruit was door te schrijven over raciale, sociale en seksuele problemen in de Verenigde Staten.

De teksten worden voorgedragen door acteur Samuel L. Jackson. Jackson is ook een Afro-Amerikaan en het is dan ook direct voor te stellen waarom hij deze rol op zich heeft genomen. Het is interessant om te weten dat Baldwin ook schreef over film, een medium dat hij liefhad, maar tegelijk ook wantrouwde. Zo wist hij dat film indrukken bij mensen kunnen achterlaten die nog ver buiten de bioscoopzalen kunnen doorwerken. Dit zowel in positieve als negatieve zin. Met alle kennis van nu maakt dit I Am Not Your Negro een goed doordachte documentaire, die eer doet aan waar Baldwin voor stond. Het erge van dit alles is dat de boodschap zelfs dertig jaar na het overlijden van Baldwin niet achterhaald is.

Toch is er zeker wel iets veranderd. Zo zien we beelden waarbij blanken weigeren dezelfde school te delen met donkere mensen. Integratie wordt gezien als iets onnatuurlijks. Het is iets dat in ons land anno 2017 ondenkbaar is, al helemaal in onze multiculturele samenleving. Het is eerder omgedraaid: je wordt aangevallen als je niet integreert. Al is Nederland daarin natuurlijk een veel vrijer land dan bijvoorbeeld de Verenigde Staten waar deze documentaire werd gemaakt. Het is hier dat, decennia geleden, strijders voor de burgerrechten als Medgar Evers, Malcolm X en Martin Luther King opstonden en iets in gang zette. Het lijkt al zo lang geleden, maar het is goed te beseffen dat dit helemaal nog niet zo ver achter ons ligt.

En dat achter ons liggen is relatief, want op sommige vlakken is er nog steeds verdomd weinig veranderd. Het is juist hierin dat de observaties van Baldwin nog steeds voor een voltreffer zorgen en ons daarbij laten zien dat er nog een lange weg te gaan is. Als het ooit wel goed komt. Iets waar ook Baldwin destijds weinig vertrouwen had. Het is hierin dat I Am Not Your Negro actueel is als ware de teksten geschreven vandaag de dag. Ondersteund door de liedjes uit die tijd, gezongen door donkere mensen, waaruit hun situatie goed blijkt. Het maakt deze documentaire tot een treffend tijdsbeeld dat ons herinnert aan het leven in het niet te verre verleden, maar ons ook indirect meeneemt naar een mogelijke toekomst. Allemaal erg sterk verbeeld en het is dan ook niet minder dan terecht dat de film een Oscarnominatie ontving voor Beste Documentaire.

I Am Not Your Negro is een boeiende documentaire over verandering aan de hand van een scherpe pen. Het toont ons een leven in een wereld waar een verandering gaande is. Een verandering die nooit snel genoeg gaat. Een verandering die ook vandaag de dag nog steeds gaande is en in sommige gevallen zelfs nog in gang gezet moet worden. Het is een verandering die werd gadegeslagen door een man die zijn beleving op papier zette en wilde zetten. Deze documentaire toont ons de zwarte geschiedenis van na de slavernij, waarin de burgerrechtenbeweging uit de jaren zestig wordt verbonden met het huidige #BlackLivesMatter. De vragen die hierbij opdoemen zijn actueel en relevant. Misschien niet eens meer zozeer in Nederland, maar zeker in de Verenigde Staten. Een boeiende geschiedenisles en tegelijk een spiegel voor de huidige generatie!