4 september 1980, het feest van de Siciliaanse patroonheilige Santa Rosalia. De Cosa Nostra, de overkoepelende organisatie van de Siciliaanse maffiafamilies, komt tezamen in de villa van Stefano Bontade in heroïnehoofdstad Palermo voor een wapenstilstand. Ook Tommaso Buscetta is aanwezig, de baas van twee werelden, al vertrekt hij niet veel later naar Rio de Janeiro om daar onder te duiken voor Totò Riina; het hoofd van de Corleone-familie. Een goede inschatting, want al snel worden zijn vertrouwelingen één voor één vermoord. Wanneer Buscetta uiteindelijk wordt opgepakt en uitgeleverd aan Italië door de Braziliaanse autoriteiten op verdenking van drugshandel, neemt hij een beslissing die de geschiedenis zal veranderen

Films waarin de maffia centraal staat zijn er in overvloed. En ondanks dat The Godfather nog steeds op eenzame hoogte staat, komen er geregeld films voorbij die meer dan de moeite waard zijn. Het zijn vooral de films die het allemaal net even anders doen. Il Traditore, in het internationaal ook uitgebracht als The Traitor, is zo’n film. De film vertelt het waargebeurde verhaal achter het Maxi-proces tegen de maffia in Palermo; een strafproces dat van 1986 tot 1992 liep tegen de Siciliaanse maffia en waarbij het bestaan van de Cosa Nostra door een rechter werd bevestigd. De film schetst op uiterst boeiende wijze dit proces. Waarbij we niet alleen Buscetta volgen, maar ook zien hoe de terechtstaande maffiosi in eerste instantie nog denken compleet straffeloos te zijn, waarbij ze Buscetta proberen te ontmaskeren als leugenaar.

Verantwoordelijk voor de film is de inmiddels 80-jarige Marco Bellochi. Hij is internationaal wellicht minder bekend dan collega regisseurs uit Italië als Pasolini en Bertolucci, maar is een veelgeprezen regisseur sinds de jaren ’60. Zijn films zijn altijd politiek geladen en nadat hij eerder al de strijd aan ging met de bourgeoisie, de kerk en het leger, duikt hij hier dieper in de maffia. Hij doet hiervoor een beroep op acteur Pierfrancesco Favino, die alle ruimte krijgt om te schitteren als Buscetta; een voormalige maffioso die als informant wordt geworven en als eerste de beruchte omertà (zwijgplicht) van de Cosa Nostra doorbreekt en zo direct verantwoordelijk is voor de arrestatie van honderden maffiosi. Favino is een grote naam in Italië en speelde sinds het begin van de jaren ’90 in diverse grote films en televisieseries. Zijn grote doorbraak beleefde hij met Romanzo Criminale, een serie die ook internationaal de deuren voor hem opende. Zo was hij te zien in Angels & Demons en Rush.

Il Traditore is een nauwgezette reconstructie van de aanloop naar het Maxi-proces. Zo zien we hoe de film opent met de wapenstilstand. De gespannen sfeer is veelzeggend en de scène ademt gelijk de juiste sfeer. Vanaf hier worden twee kanten gevolgd. Enerzijds zien we hoe Buscetta geniet van zijn nieuwe leven in Brazilië, iets waar al snel verandering in komt, en anderzijds hoe Totò Riina flink huishoudt in Sicilië door diverse vertrouwelingen om te leggen. Hieronder ook de zoons van Buscetta, waarmee in rap tempo het lastige parket wordt geschetst waarin Buscetta zich bevindt. Hij wordt neergezet als intelligente man en wetende dat hij nergens veilig zal zijn, neemt hij een ingrijpend besluit. Zoals Buscetta in de film ook zijn keuze motiveert; ‘Niet ik heb de maffia verraden, de maffia heeft mij verraden!’. En dat maakt deze film zo interessant. Want waar we normaal in maffiafilms dan zien hoe het onderwerp zich verliest in tal van goed georganiseerde moorden, bewandelt Buscetta een ander pad. En het is hierin dat de film zich weet te onderscheiden van tal van andere maffiafilms.

Extra’s: Naast de film is er verder geen bonusmateriaal te vinden op de dvd release.

Il Traditore is een waarheidsgetrouwe, maar wat spanningsloze film die verder wel een boeiend inzicht geeft in het leven van een maffioso. De film schetst in razendsnel tempo de situatie van Buscetta, die hem aanzette tot zijn verraad. Als kijker wordt je gelijk meegezogen in zijn wereld en zie je al snel dat hij weinig anders kon. Vanaf dat moment beginnen ook de interviews, die op redelijk chronologische wijze inzicht verschaft in het reilen en zeilen van de maffiawereld. Het maakt de film niet alleen tot een boeiende karakterschets, maar ook tot een absolute must voor zowel de beginnende als geoefende maffiafilm-kijker. En al kan je je soms afvragen of een miniserie wellicht niet beter was geweest, het is een boeiende blik in de wereld vanwaar er eigenlijk geen weg meer terug is. En juist dat beeld wordt treffend en in een aangenaam tempo geschetst in Il Traditore aan de hand van de man die als eerste liet zien dat het wel degelijk anders kan.

Met dank aan Cinéart Nederland voor het recensie-exemplaar.