Nicoline is een ervaren psycholoog die begint aan een nieuwe baan bij een TBS-kliniek. Daar krijgt ze zedendelinquent Idris toegewezen die na een behandeling van vijf jaar op het punt staat om voor het eerst met onbegeleid verlof te gaan. Idris lijkt op het eerste gezicht inderdaad klaar om terug te keren in de maatschappij, maar Nicoline is niet overtuigd van de vooruitgang die hij tot dusver heeft geboekt om hier voor in aanmerking te komen. De twijfel de ze heeft slaat over op Idris, die er op zijn beurt alles aan doet om haar alsnog te kunnen overtuigen. Langzaam begint het manipulatieve spel tussen psycholoog en patiënt dat beetje bij beetje uitmondt in een machtsstrijd. Een machtsstrijd waarin de ervaren Nicoline steeds meer en meer verstrikt lijkt te raken en ze de greep op de realiteit dreigt te verliezen als Idris de druk steeds verder opvoert.

Het is ieder jaar weer uitkijken naar de openingsfilm van het Nederlands Film Festival. Een eer die te beurt valt aan films die wel eens uit zouden kunnen groeien tot klassiekers van eigen bodem. Instinct bewandelde dit jaar echter een ander pad door nog ruim voor het Nederlands Film Festival internationaal al hoge ogen te gooien op verscheidene andere festivals. Het gaf Instinct in ieder geval al genoeg aandacht nog voordat het Nederlandse filmfeestje losbarstte in Utrecht en alle voorstellingen daarmee vrijwel meteen uitverkocht raakte. Wat dat betreft valt niet te ontkennen dat het regiedebuut van actrice Halina Reijn met een droomstart de bioscopen in dendert.

Instinct is een bijzondere film in het Nederlandse filmlandschap dat de laatste jaren vooral geteisterd lijkt te worden door zoetsappige romantische komedies met weinig inhoud. Niet zo gek dus dat Instinct op voorhand al veel interesse wist te wekken en eindelijk weer eens laat zien tot wat voor moois we hier in Nederland toe in staat zijn. Met wat lef en overtuiging kom je dus toch een heel eind in plaats van te kiezen voor de geplaveide paden. Geplaveide paden die in geen velden of wegen te bekennen zijn in de psychologische strijd die Reijn opvoert in een zinderende thriller die constant alle kanten dreigt op te gaan. Dat is overigens geen kritiek, want Instinct zorg niet alleen voor verwarring bij de twee hoofdpersonages, maar ook zeker bij de kijker die zich constant af vraagt naar welke kant de weegschaal zal uitslaan: die van de psycholoog of die van de patiënt? Dat Reijn daarvoor kon rekenen op de talenten van Carice van Houten en Marwan Kenzari is uiteraard mooi meegenomen, maar het is het strakke schrijfwerk van Esther Gerritsen in combinatie met het regiewerk van Halina Reijn dat zorgt voor het echte vuurwerk.

Regisseuse Reijn neemt daarbij overigens niet de tijd om de personages die ze opvoert te voorzien van enige introductie. Iets dat ook totaal niet relevant is voor het verhaal van de film. Het versterkt juist de verwarring bij de kijker die zich zal afvragen wat er precies omgaat in de hoofden van de personages. Is Idris wel echt zo manipulatief als zijn psycholoog Nicoline denkt? Of is hij wel degelijk veranderd in een goed mens? En waarom is Nicoline alleen zo zelfverzekerd tegenover haar patiënten maar niet tegenover haar familie? Het zijn vragen waarmee regisseuse Reijn meer dan prima weet te spelen in haar debuutfilm waarbij de spanning de volledig negentig minuten blijft knetteren en langzaam toewerkt naar een zinderende climax. Dat er daarbij klaarblijkelijk ook nog ruimte is voor wat luchtigheid geeft maar aan hoe goed Halina Reijn weet hoe ze haar verhaal uit de doeken moeten doen waarbij ze de aandacht van de kijker moeiteloos weet vast te houden. Instinct is ijzersterk in het tonen van een machtsstrijd waaruit geen echte winnaar lijkt op te kunnen staan.

Extra’s: Het is spijtig om te zien dat de film het op dvd moet doen met een kale editie. Helaas is de film daarnaast ook enkel verkrijgbaar op dvd en dus niet in een haarscherpe resolutie op blu-ray. Kostentechnisch gezien te begrijpen, maar een film als Instinct had zeker meer verdiend dan deze uitgave.

Instinct is een zinderende machtsstrijd tussen psycholoog en patiënt die zijn volledige speelduur weet te imponeren. Het blijft lang onduidelijk wie welk spel speelt en met welke spelregels, waarmee Instinct langzaam toewerkt naar een zinderende climax wiens pad een lange tijd onduidelijk blijft. Halina Reijn weet met haar regiedebuut een sterke indruk te maken die de kijker meerdere malen op het verkeerde been weet te zetten door de sterke uitwerking van het verhaal tussen een zedendelinquent die op het punt staat om weer op vrije voeten te komen en de psycholoog die hem daarin niet vertrouwt. Wat er tussen de twee ontstaat knettert, fascineert, prikkelt en weet de aandacht moeiteloos vast te houden. Eén van de beste films van vorig jaar!

Met dank aan September Film en Source 1 Mediavoor het recensie-exemplaar.