Begin 1895 nemen de broers Auguste en Louis Lumière het octrooi op de ‘cinématographe’, een uitvinding van hen. Het apparaat is een filmcamera en filmprojector in één en de gebroeders zijn hiermee in staat om filmbeelden op te nemen, deze te ontwikkelen en vervolgens te tonen op een scherm voor publiek. Al doende ontdekken ze de kunst van het filmen. In deze documentaire zien we een selectie van wereldberoemde meesterwerken en onbekende juweeltjes van hun hand, een reis naar de oorsprong van de cinema. Het zijn onvergetelijke beelden die ons een unieke blik gunnen op Frankrijk en de wereld die zich openstelt voor de 20e eeuw.

In de eerste tien jaar na hun uitvinding maakten de gebroeders honderden films, elk bestaand uit een enkel shot van nog geen minuut lang. Het is opvallend dat veel van dit materiaal bewaard is gebleven en zodoende kon Thierry Frémaux 108 films verzamelen voor deze documentaire. Frémaux is de artistiek directeur van het Filmfestival van Cannes en maakte niet alleen de samenstelling, maar voorziet de stomme films tevens van een voice-over. Van een regisseren is feitelijk geen sprake, aangezien die rol is weggelegd voor de gebroeders Lumière. Als verteller is zijn rol echter zeker van belang, aangezien hij de kijker ruim voorziet van informatie en helpt het werk van de gebroeders te doorgronden.

Anders dan de legendarische Georges Meliès, bekend van het op magische wijze manipuleren en opwekken van illusies op film, zijn de gebroeders Lumière bekend van hun realistische filmstijl.  De eerste film die werd geschoten met de cinematograaf was La Sortie de l’usine Lumière à Lyon. Ondanks dat deze documentaire wel begint met deze film zien we hier geen chronologische weergave. Frémaux heeft ervoor gekozen om de filmpjes te schikken aan de hand van hun thema. Zo is de hierboven genoemde film onderdeel van meerdere beelden van Lyon, de woonstad van de gebroeders, en zien we ook thema’s als komedie, sport en maatschappelijke verandering voorbij komen. De verzameling films geeft dan ook een interessant tijdsbeeld.

Ondanks het prachtige stuk geschiedenis wat je in een kleine anderhalf uur voorbij ziet trekken, heeft de documentaire wel te lijden onder de chauvinistische toon die Frémaux met grote regelmaat aanslaat. Het eerste deel valt dit nog niet direct op, maar het lijkt steeds groteskere vormen aan te nemen. Zo wordt een film met wat matrozen op zee aangegrepen voor een vergelijking met het werk van Sergei Eisenstein en wordt wat gestoei in Oosterse kleding direct gelinkt met de legendarische Shichinin no samurai van de legendarische Akira Kurosawa. De gebroeders Lumière verdienen alle lof en eer voor hun uitvinding en de, voor die tijd, revolutionaire films, maar hierin gaat Frémaux veel te ver. Hier had de documentaire wellicht gebaad geweest bij wat meer objectiviteit en nuancering.

Extra’s: Naast de documentaire zelf is er geen bonusmateriaal toegevoegd. Natuurlijk is dat op zich lastig gezien het bronmateriaal. Maar een blik achter de schermen bij de preservatie van de films had natuurlijk erg interessant kunnen zijn.

Lumière! L’aventure commence is een prachtige documentaire waarbij het chauvinisme van de samensteller het eindresultaat danig in de weg zit. Het idee om meer dan honderd films van de gebroeders Lumière te verzamelen en te voorzien van een commentaar dat oproept tot discussie is natuurlijk zeer toe te juichen. Ook het verwerken van een beroemd geworden gerucht als het publiek dat wegrende bij een vertoning van L’Arrivée d’un train en gare de La Ciotat, omdat ze dachten dat er echt een trein de zaal inreed, voegt wel degelijk toe aan de magie van alles. Thierry Frémaux gaat echter vele stappen te ver als hij de films voorziet van een nationalistische toon en zwaar overtrokken bruggen legt door het werk van de Lumières te herleiden naar meerdere grote regisseurs. De films zelfs maken al duidelijk genoeg dat de gebroeders Lumière aan de bakermat stonden van de Westerse filmgeschiedenis, dan is er geen chauvinistische ingestelde samensteller bij nodig om die grootse prestaties nog eens te overdrijven.

Met dank aan September Film voor het recensie-exemplaar.