Oud Goud: The Shining (1980)
Herstellend alcoholist Jack Torrance neemt een baan aan als beheerder in het prestigieuze Overlook Hotel, in Sidewinder, Colorado. Samen met zijn vrouw Wendy en zoontje Danny moeten ze zorgen dat het onderhoud in het hotel gedaan blijft worden gedurende de strenge winter. Het gezin wordt rondgeleid door de kok Dick Hallorann, die na de rondleiding zijn welverdiende vakantie in Florida gaat vieren. Danny is een bijzonder kind dat visioenen heeft, iets dat Dick the shining noemt. Maar Danny krijgt slechte visioenen over slechte geesten die in het Overlook Hotel ronddwalen, iets dat Jack’s voorgangers al tot waanzin heeft gedreven, waarbij ze hun gezin vermoorden. Als de eerste sneeuw begint te vallen en Jack mentaal begint af te glijden, kunnen Wendy en Danny geen kant op. Zeker als de agressie van Jack tegen Wendy en Danny keert en Danny gruwelijke beelden krijgt van de geesten, die langzaam maar zeker een tastbare vorm lijken aan te nemen in het hotel. Hulp inroepen is onmogelijk, gezien alle communicatielijnen door een zware sneeuwstorm platliggen, of is er toch een weg om een buitenstaander binnen te halen voor hulp?
In 1977 kwam het boek The Shining, geschreven door Stephen King, in de winkelschappen. Het verhaal was verontrustend en dood eng en was de derde novelle na Carrie en Salem’s Lot die King geen windeieren heeft gelegd. Het verhaal was zwaar geïnspireerd door Shirley Jackson’s The Haunting of Hill House uit 1959 en Edgar Allan Poe’s korte verhalen uit 1839 The Fall of the House of Usher. De briljante en vooral eigenwijze regisseur Stanley Kubrick kreeg het verhaal van The Shining onder ogen en zag daar wel potentie in, waarbij Kubrick met het verhaal aan de haal ging en daar grote veranderingen ten opzichte van het boek in maakte. Sommige veranderingen zijn te verklaren door de middelen die de regisseur had, maar sommige zijn lastig te verklaren waarbij de wildste theorieën de ronde gaan. Kubrick flikte dit kunstje in 1971 ook al met zijn veelgeprezen en inmiddels tot meesterwerk uitgeroepen A Clockwork Orange, tot groot ongenoegen van auteur Anthony Burgess. Toen de stekker uit Kubrick’s droomfilm Napoleon werd gehaald, bracht hij ons de film Barry Lyndon, waarbij het heel duidelijk werd dat dit een film door een briljante geest geregisseerd was, die tot op het bot verveeld was. Tot Kubrick in 1980 de Film The Shining in de theaters bracht. De film werd door critici de grond ingeboord en veel mensen hadden geen idee waar ze naar zaten te kijken, zeker mensen die het boek van King hadden gelezen viel de film heel slecht bij.
Zeker schijver Stephen King was woest over was Kubrick met zijn film deed en de aanpassingen die erin gemaakt werden. Dit liep uit tot een fikse woordenwisseling en ruzie tussen Kubrick en King, waarbij Kubrick het stoom uit de oren van King wist te krijgen met een scene, iets dat eigenlijk gewoon een spreekwoordelijke middelvinger was naar Stephen King met de boodschap: Je kan iets aan je bovenlip krijgen, ik doe toch lekker waar ik zin in heb. In het boek rijd Jack en zijn gezin in een rode kever naar het Overlook Hotel toe, iets dat Kubrick in de film een beige kever had gemaakt. Later in de film als Dick Hallorann naar het Overlook rijd, wordt hij in de sneeuwstorm door de politie begeleid om veilig langs een ongeluk te rijden. Het ongeluk was een tanker die een personen auto aan pulp had gereden en de wagen lag onder de tankerwagen. Als je oplet zie je dat de personen auto een rode kever was, die King in het boek omschreef als de auto van de Torrance familie. Alleen dat grapje zorgde er al voor dat King de film altijd als slecht omschreef en afviel, waarbij er in 1997 een miniserie werd gemaakt, waarbij King een vinger in de pap hield en de serie een op een naar het boek verfilmde. Pas bij het uitkomen van Doctor Sleep, het vervolg dat in 2019 de bioscopen bestormde, gaf King eindelijk toe dat Kubrick’s versie niet zo slecht was als King jaren van de daken had geroepen.
Wat draagt de film nou eigenlijk uit en hoe heeft Kubrick zijn versie van The Shining bedoeld? Dat is een interessante vraag, waarbij het lijkt of iedereen kan invullen wat hij wil. Was het een statement die Kubrick maakte naar de genocide op de Indianen? De film zit in principe tjokvol verwijzingen daarnaartoe. Van de blikken Calumet die vakkundig in beeld gepositioneerd te worden tot aan alle symbolen, foto’s en zelfs gedragen kleding van Wendy toe wijzen hierop. Of is het misschien de verwijzing naar de holocaust, het getal 42 keert namelijk ook meermaals terug en de van kleur veranderende typmachine van het merk Adler. Kubrick maakt het kijkers daarmee niet makkelijk en dat leidt ertoe dat je de film keer op keer kan blijven kijken en nieuwe dingen kan ontdekken. Overigens werd er over deze theorieën in de documentaire Room 237 allemaal besproken en veel mensen deden dat af als een vergezochte onzin documentaire, maar wie Kubrick een beetje kent en een beetje verder nadenkt komt tot de conclusie dat het geen toeval is en dat Kubrick dingen in zijn films altijd met een reden verwerkt. Wat van de theorieën uiteindelijk klopt, laten we even in het midden, maar het is op zijn minst opmerkelijk.
Natuurlijk kan je de film ook kijken zoals het verhaal is. Een verhaal over een herstellend alcoholist, die tot inkeer kwam na dat hij de arm van zijn zoontje brak. Hij wordt door een geweld incident ook nog ontslagen als leraar van de school waar hij werkt en is opzoek naar rust. Om tot rust te komen gaat Jack een toneelstuk schrijven en neemt een baantje als conciërge in een hotel aan, waarbij hij met zijn gezin voor de winter intrek neemt in het hotel. Ook gaat de film over isolatie en hoe iemand die totaal van de buitenwereld is afgesneden helemaal kan doordraaien. Zeker als er een flinke pak sneeuw valt en alle wegen zijn afgesneden naar de buitenwereld, wat moeten moeder en zoon dan doen als vader helemaal kierewiet wordt. Het zorgt in ieder geval voor een bloedspannende thriller, waarbij het ook nog eens de hotel geesten zijn die Danny in hun macht willen krijgen. Danny is een jongetje met een helderziende gave en ziet in het hotel de meest akelige dingen. Bijvoorbeeld de liters bloed die uit een lift komen, de tweeling die met Danny willen spelen die aan stukken gehakt zijn en ga zo maar door. Dit is ook de kracht van The Shining en het briljante brein van Stanley Kubrick die de film zo weet te brengen dat je hem op een normale film manier als bloed enge horrorfilm kan kijken, of de vele lagen doorgronden die de film rijk is. Het punt is, de film verveeld gewoon helemaal nooit en je kan hem blijven kijken.
Wat ook opvalt is hoe Jack Nicholson de rol invult op een krankzinnige manier, die alleen hij zo kan spelen. In sommige scenes zie je de krankzinnigheid in zijn ogen, echt dat je bijna bang wordt van de acteur zelf. Zijn tegenpool Shelley Duvall was een ander verhaal en werd zelfs in 1981 voor een Razzie genomineerd voor slechtste actrice van dat jaar. Ja, er valt wat voor te zeggen, want wie kijkt naar het optreden van Duvall zal eigenlijk tot de conclusie komen dat het acteren echt bitterslecht is van de actrice. Aan de andere kant kan dit natuurlijk ook volledig de bedoeling zijn geweest. Wendy is een onzeker figuur en wordt ook in de film als extreem onderdanig en onzeker neergezet. Als je het op die manier gaat bekijken speelt Duvall de rol wel erg goed, natuurlijk ook in het achterhoofd houdende dat het een Kubrick film is en dat bij Kubrick toeval niet bestaat en dat hij natuurlijk slecht acteerwerk dat hij niet wil nooit toegestaan zou hebben natuurlijk. Voor kind acteur Danny Lloyd, die de rol van Danny Torrance speelde, bleef het bij die ene echt grote rol en speelde daarna alleen nog maar een keer in de tv film Will: The Autobiography of G. Gordon Liddy uit 1982. Hij had wel een kleine cameorol in vervolgfilm Doctor Sleep, waar hij bij een honkbal wedstrijd tussen het publiek zat, maar daar blijft het echt ook bij.
The Shining behoort gewoon tot een van de allerbeste films ooit gemaakt. Dit komt door het krachtige basisverhaal geschreven door Stephen King en door de vele lagen en aanpassingen die Stanley Kubrick daarop heeft gemaakt. Alleen dat? Nee, zeker niet. Ook Jack Nicholson weet zijn rol op een sublieme manier te vertalen naar het scherm en dat maakt het dat The Shining een klassieker is die nooit zal vervelen en waarbij je elke keer weer nieuwe dingen ziet in de film. Elke zichzelf respecterende filmliefhebber moet deze film gezien hebben, ongeacht wat je er van vond. Hoe je de film ook bekijkt, het is een magistraal inelkaar gezet kunstwerk op elk vlak. Aankleding, verhaal, camerawerk, acteren ga zo maar door. Bedankt voor het lezen van de rubriek Oud Goud, waarin ik een oudere film weer onder de aandacht breng. Hopelijk tot volgende keer en welke film ik dan weer onder de loep neem, zal je dan wel zien.
Beoordeling
- Film
- Eindcijfer