Bobby Fischer is een 6-jarige whizzkid uit Brooklyn die met zijn indrukwekkende mate van concentratie en het vermogen om alle deelnemers te domineren, voor het eerst naam maakt in de elite wereld van het schaken. Door zijn tienerjaren heeft de jongen zich opgewerkt van schaaktalent naar internationale grootmeester. Zijn snelle opkomst wordt echter gekenmerkt door onvoorspelbaar persoonlijk gedrag en escalerende eisen, welke grote ergernissen veroorzaakt in de conservatieve schaakwereld. Zijn ultieme doel is het verslaan van de ontembare Sovjet grootmeester Boris Spassky. Tijdens de zogenoemde “wedstrijd van de eeuw” krijgt Fischer de kans om zijn grote rivaal te verslaan tijdens het World Chess Championship in Reykjavik. Fischers’ paranoia en groeiende obsessie voor samenzweringstheorieën zorgt voor afschrikking bij de normaliter onverstoorbare Spassky. Met de spanning van de Koude Oorlog op de achtergrond, beginnen zelfs zijn naasten te twijfelen of Fischers’ vreemde capriolen opzettelijk zijn of dat hij echt zo instabiel is.

De Amerikanen en de Sovjets voerden hun Koude Oorlog op meerdere fronten, maar in plaats van het sturen van troepen naar het front, vechten de twee grootmachten vaak op een speelveld waar een spannende weergave van atletisch vermogen de perceptie van politieke en morele kracht versterkt. Vele historici hebben oorlog een schaakspel genoemd, waarbij iedere natie ingecalculeerde en preventieve acties beraamd die bedoeld zijn om de tegenstander te intimideren of verwarren. Ironisch genoeg bracht één van de meest memorabele gevechten uit de historie deze analogie tot leven. De wedstrijd in IJsland werd door experts direct als “wedstrijd van de eeuw” bestempeld. Twee hoogopgeleide tegenstanders uit twee tegenovergestelde culturen, verwikkeld in een oorlog van verstand om voor eens en altijd te bepalen welk land bevoorrecht is met de meest vruchtbare en vlotte hersenen. De serie wedstrijden hield enkele weken de hele wereld in de ban van schaken. Schaken was cool, dankzij twee mannen die pionnen, ridders en bisschoppen hanteerden als wapens.

Pawn Sacrifice vertelt het verhaal van dit monumentale hoofd tegen hoofd duel, maar doet dat vrijwel uitsluitend vanuit het perspectief van Fischer. Met stijl en inzicht benadrukt Regisseur Edward Zwick Fischers’ intelligentie en de psychologische aandoeningen die hem begonnen te ontwrichten tijdens zijn streven naar het kampioenschap. Het is een boeiend stukje geschiedenis, vooral diegene die het beleefd hebben, maar door slechts één zijde van het verhaal te verschaffen voelt de film uit balans en bevooroordeeld. Voor een ieder die bekend is met de uitkomst van het verhaal, weet dat alle ‘achter-de-schermen’ gebeurtenissen van cruciaal belang zijn voor de film. Zwick doet hard zijn best om Pawn Sacrifice visueel interessant te maken, maar het ontbreekt aan tempo op momenten dat het juist zou moeten. De film begint sterk met de introductie van Fischer zijn opmars en ontwikkeling, maar naarmate het verhaal vordert wordt het een repeterende serie van uitbarstingen, driftbuien en bizar gedrag.

Tobey Maguire speelt een fascinerend en adequaat ergerlijke Fischer, maar zonder evenwichtig verhaal heeft al zijn volume en woede weinig betekenis. Een deel van het probleem is het schetsmatige en beperkte aandeel van Spassky. In de loop van de jaren 60 en 70 had hij een rockster status, tot zover dat kon voor Sovjet begrippen. Een meer dan geschikte kandidaat vol mysterie, maar om de ware rivaliteit en ernst van de confrontatie met Fischer te kunnen begrijpen, heb je veel meer perspectief nodig van Russische zijde. Natuurlijk willen we graag dat de Amerikaan zijn Russische pesterige opponent verslaat, maar het conflict zou veel overtuigender zijn als we meer van Spassky’s achtergrond zouden zien. Aan acteur Liev Schreiber ligt dat zeer zeker niet. Met zijn stalen emotieloze gezichtsuitdrukking en overtuigende Russische accent weet hij indruk te maken, maar helaas krijgt hij te weinig schermtijd om die indruk vast te houden.

Extra’s: Afgezien van enkele promotionele trailers van andere eOne releases, staan er verder geen extra’s op de dvd. Geen groot gemis, al was een documentaire over de schaakkampioenschappen van 1972 een welkome toevoeging geweest.

Pawn Sacrifice is een karakterstudie van een geniaal maar psychologisch beschadigde schaak grootmeester. Bobby Fischer was een gekwelde genie die op jacht ging naar de dominerende kampioen Boris Spassky. Tijdens de ultieme confrontatie op het wereldkampioenschap van ’72 in Reykjavik begint hij steeds meer paranoïde gedrag te vertonen. Met de Koude Oorlog op de achtergrond, staat er meer op het spel dan alleen een schaakwedstrijd. Tobey Maguire geeft prima gestalte aan wonderkind Fischer, al beginnen zijn trekjes naarmate de film vordert wel op de zenuwen te werken. Van zijn Russische opponent Spassky, die uitstekend wordt vertolkt door Liev Schreiber, krijgen we helaas te weinig achtergrond info waardoor het geheel een vrij eenzijdig verhaal wordt. Edward Zwick heeft een vermakelijke film afgeleverd, voornamelijk voor de kenner en liefhebber, maar voor iemand met zijn staat van dienst had hier veel meer uitgehaald kunnen worden.

Met dank aan Entertainment One Benelux voor het recensie-exemplaar.