In 73 voor Christus leidt een Thracische slaaf een opstand op een school voor gladiatoren, die wordt gerund door Lentulus Batiatus. De opstand breidt zich al snel uit over het Italiaanse rijk, waarbij duizenden slaven betrokken zijn. Het plan is om voldoende fondsen te verwerven om schepen van Silezische piraten te kopen die ze vervolgens vanuit Brandisium in het zuiden naar andere landen kunnen vervoeren. De Romeinse senator Gracchus is van plan om Marcus Publius Glabrus, commandant van het garnizoen van Rome, een leger te laten leiden tegen de slaven die op de Vesuvius leven. Wanneer Glabrus wordt verslagen, schaamt zijn mentor, senator en genraal Marcus Licinius Crassus zich enorm en begint zijn eigen leger te leiden tegen de slaven. Spartacus en de duizenden bevrijde slaven vinden met succes hun weg naar Brandisium om te ontdekken dat de Sileziërs hen in de steek hebben gelaten. Ze richten zich daarom naar het noorden, om de macht van Rome onder ogen te zien.

Wie Spartacus nooit gezien heeft, zou verwachten dat het een typische hak en zaag spektakelfilm is. Het heeft immers gladiatoren, bloederige vechtscènes (zeker voor die tijd), sadistische Romeinen, wrede slaven, een grootse cast en een speelduur van meer dan drie uur. Maar als men een diepere blik werpt op de film, vindt je elementen die het een unieke prent in het genre maken. Introspectie en subtiliteit zijn er in overvloed, evenals serieuze kwesties als vrijheid, vervolging en politieke corruptie. Dimensionale karakters worden gespeeld door enkele van de meest gewaardeerde acteurs van die generatie. Uitzonderlijke regie, al is het geen typisch Stanley Kubrick, een verzorgd script, prachtige cinematografie en een zeer fraai productieontwerp onderscheidt Spartacus en maakt deze grandioze kroniek van een historische Romeinse slavenopstand decennia voor de geboorte van Christus tot één van de grootste filmepos in de geschiedenis van Hollywood.

Spartacus werd in 2015 volledig digitaal gerestaureerd in 4K, wat heeft geresulteerd in de mooist denkbare presentatie van de film. De kristalheldere beelden dompelen ons onder in het zware leven en de heroïsche strijd van Spartacus (Kirk Douglas), een onderdrukte slaaf die tot gladiator is gemaakt, en die een grootschalige opstand leidt tegen de kern van het Romeinse rijk. Rivaliserende Romeinse senatoren Crassus (Laurence Olivier) en Gracchus (Charles Laughton) sparren over hoe de rebellen kunnen worden tegengehouden. De beeldschone Varinia (Jean Simmons) wordt verliefd op Spartacus en de gevluchte slaaf van Crassus, Antoninus (Tony Curtis), wordt zijn discipel. Scenarioschrijver Dalton Trumbo heeft er overdenkende thema’s in verweven, die zelfs hedendaagse kwesties weerspiegelen. Zijn script zit vol met de ondertoon van burgerrechten, terwijl slaven vechten voor vrijheid en gelijkheid. Het bevat tevens niet verhullende toespelingen op de communistische heksenjacht die destijds in Amerika woedde met de beruchte “zwarte lijst” die er een bijproduct van was. Trumbo werd zelf slachtoffer in deze periode toen hij in de gevangenis belande wegen minachting van het Congres, omdat hij weigerde namen te noemen. Hij verloor hierdoor zijn lucratieve schrijfcarrière en werd gedwongen om onder pseudoniemen te blijven schrijven. Douglas, die ook uitvoerend producent was, kwam op voor Trumbo en zorgde er hoogstpersoonlijk voor dat hij alsnog krediet kreeg in de aftiteling van Spartacus.

Dit was slechts één van de vele fascinerende hoofdstukken uit de productiegeschiedenis van Spartacus. Douglas ontsloeg de oorspronkelijke regisseur Anthony Mann en verving hem door Kubrick, met wie hij eerder Paths of Glory maakte. De twee botste vaak openlijk met elkaar, waarbij Kubrick meer artistieke controle eiste en die niet kreeg. Wanneer Douglas het niet met Kubrick aan de stok had, kwam hij herhaaldelijk in conflict met Trumbo over het script. Tot slot konden Laurence Olivier en Charles Laughton niet door één deur en spraken niet of nauwelijks met elkaar buiten het scherm. Verbazingwekkend genoeg is er van stress of spanning niets te merken als je Spartacus op het scherm ziet. De film loopt als een goed geoliede machine met een hoog tempo, ondanks de speelduur van 197 minuten (!), is prachtig om te aanschouwen en zit boordevol kunstzinnigheid. Kubrick neemt de tijd om zich op zowel grote als kleine personages te concentreren. Spartacus kent invloedrijke en memorabele momenten die minstens zoveel indruk maken als de indrukwekkende vechtscènes. Spartacus werd een kaskraker, won 4 Oscars en maakte van Kubrick een belangrijke regisseur. Zijn impact is echter wel minder toonaangevend en kenmerkend, wat hij ook altijd bekritiseerd of zelfs verafschuwd heeft.

Extra’s: Mede door de toevoeging van de Blu-ray uitgave aan deze release is er het nodige aan bonusmateriaal op de 4K-release te vinden.
· I Am Spartacus: A Conversation with Kirk Douglas (09:39) De veelzijdige acteur bespreekt zijn gedenkwaardige rol in Spartacus en praat over de uitdagingen bij het maken van een film op die schaal, en met die cast en Kubrick’s regie.
· Restoring Spartacus (09:00) Enkele technische mensen van Universal Pictures bespreken het bewerken van de originele bron en de originele montage van de film in 35mm Technirama. Hierbij wordt verteld dat diverse opgelopen schade aan de originele elementen is hersteld en dusdanig is gerestaureerd tot een 4K scan.
· Deleted Scenes (07:57) Een totaal van vier verwijderde scenes die de uiteindelijk film niet hebben gered; Spartacus Meets Varinia (UK Version), Spartacus Meets Varinia (US Version), 1967 Finale en Gracchus’ Suicide (Audio Recording).
· Archival Interviews (06:36) Korte oude interviews met Peter Ustinov en Jean Simmons.
· Behind-The-Scenes Footage (05:11) Een korte fascinerende blik achter de schermen, met beelden van Ustinov en de eerste regisseur van de film, Anthony Mann, maar ook Douglas en acteur Woody Strode die gladiatoren bewegingen leren en repeteren.
· Vintage Newsreels (04:57) Een reeks van vijf korte fragmenten; “London Ovation”, “Tony Curtis Honored”, “Sir Laurence Olivier Returns to Hollywood”, “Kirk Douglas Honored” en “Kirk Douglas Arrives in New York”.
· Bioscooptrailer (02:45) De promotionele bioscooptrailer voor de film.
· Gallerij: Een fotogallerij met aandacht voor Production Stills, Concept Art, Costume Designs, Saul Bass Storyboards en Posters & Print Ads.

Spartacus 4K wordt terecht gezien als één van de grootste en meest invloedrijke filmklassiekers aller tijden. Hoewel de film een zeer onrustige productie kende, heeft het resultaat iedere tand des tijds doorstaan. En hoewel Spartacus zo’n beetje de enige film is geworden waarbij regisseur Stanley Kubrick niet de volledige creatieve controle kreeg van de filmstudio, is zijn voortreffelijke regie overal tastbaar. Het verhaal, hoe clichématig het nu ook mag lijken, was episch en origineel in 1960, en met Kubrick’s oog voor detail en het sterk geschreven script van Dalton Trumbo is het nog steeds een gewaagd, vooruitstrevend en onbezonnen filmepos. Deze 4K presentatie, voorzien van oogstrelende Dolby Vision en een weergaloos DTS:X audioformat, is één van de beste Ultra HD weergaven van een dergelijke klassieke film tot dusver.

Met dank aan Universal Pictures Home Entertainment voor het recensie-exemplaar.