1857. Dokter William Chester Minor is een oorlogsheld, die door de oorlog nogal gek is geworden. Hij leidt aan waanideeën en is ervan overtuigd dat hij achtervolgt wordt door een man met een litteken op zijn gezicht. Hij vermoord hierdoor per ongeluk een onschuldig iemand, die een vrouw en kinderen achterlaat. Voor deze daad wordt hij opgesloten in een gesticht, waar hij een bewaker van de dood redt. De overige bewakers hebben daar groot respect hiervoor en geven hem uit dank een boek, waar een brief uit komt van James Murray. Murray is bezig met het opzetten van de Oxford English Dictionary, waarin elk woord uit de Engelstalige geschiedenis beschreven staat. Minor besluit Murray de helpende hand te bieden en al snel stuurt hij hem duizenden brieven met bijdragen die Murray flink helpen. Maar dan komt Murray erachter dat Minor zit opgesloten in een gesticht wegens moord.

The Professor and the Madman biedt dan wel een groots historische en belangrijke gebeurtenis, maar heeft verder een vrij ontoegankelijk verhaal. Het maakt het nogal een uitdaging om daar toch een lekker wegkijkende uitwerking aan mee te geven. Wat helpt is dat acteurs Sean Penn en Mel Gibson aan het project zijn verbonden. Regisseur Farhad Safinia werkte in het verleden al eerder samen met Mel Gibson, als schrijver en producent van Apocalypto, maar als het aankomt op het echte werk heeft hij op een short film na geen ervaring als regisseur. Wellicht tegen de verwachtingen in toont Safinia zich een waar talent en levert hij een meer dan degelijke film af, die niet voor niets zelfs een kans kreeg in de Nederlandse bioscopen.

De film kenmerkt zich door een vrij trage opbouw, waarbij de film twee verhalen toont die dwars door elkaar heenlopen en op het eerste oog niets met elkaar te maken lijken te hebben. Aan de ene kant is daar het verhaal van William Chester Minor, die een onschuldige vader aanziet voor iemand waarvan hij denkt dat hij hem achtervolgt en gek wordt verklaard. Aan de andere kant is daar het verhaal van James Murray, die het Oxford English Dictionary van de grond probeert te krijgen, iets dat door de raad van bestuur van Oxford als onmogelijk wordt beschouwd. De verhalen wisselen elkaar dusdanig af, dat het voor menig kijker lastig zal zijn om een verband te ontwaren. Pas als Minor een bewaker redt van een pijnlijke dood, begint het geheel vorm te krijgen.

Vanaf dat moment wordt de opzet van de film steeds meer duidelijk, met een verhaal dat draait om vriendschap en vergiffenis. De film is sterk in het neerzetten van de sfeer, helemaal als Minor in alle eenzaamheid en vol schuldgevoel wegkwijnt in de cel. Wel schuurt Penn hier soms dicht tegen overacting aan. Veel is hierbij ook te danken aan de prachtige aankleding, de sterke cinematografie en sterke soundtrack van Bear McCreary. Toch is het schrijven van een woordenboek niet bepaald een spannend avontuur en als je vervolgens bedenkt dat de film een speelduur heeft van ruim twee uur, in ook nog eens een tergend langzaam tempo, maakt dat van The Professor and the Madman een behoorlijke zit waar je goed je aandacht bij moet houden.

Extra’s: Naast de film zelf is er geen bonusmateriaal te vinden op de Blu-ray release.

The Professor and the Madman is misschien een taaie zit, maar wel een die verrassend sterk blijkt. Aan de hand van sterk acteerwerk van Sean Penn en Mel Gibson, die zich goed raad weten met het vele dialoog, blijft de film boeiend van het begin tot het eind. En dat is toch knap, want op het eerste gezicht is het een ogenschijnlijk saai verhaal, over het schrijven van een woordenboek. Dat wordt daarbij niet geholpen dat je als kijker in het begin echt even moet zoeken naar een verband tussen de twee verhaallijnen. Pas als het geduld van de kijker al aardig op de proef is gesteld, krijgt alles vorm en wordt vooral de vereenzaming en het schuldgevoelens van Minor zeer sterk neergezet. Het maakt deze film tot zo’n film waarbij doorbijten belooft en vele dialogen de film maken, waarbij dankbaar gebruik wordt gemaakt van het aanwezige acteertalent. Onderaan is The Professor and the Madman dan ook bepaald geen lichtzinnige film en zeker niet weggelegd voor iedereen, maar voor de liefhebber wel eentje die de moeite waard is.

Met dank aan Dutch FilmWorks voor het recensie-exemplaar.