In het Wit-Rusland van 1943, graven twee jongens in een met zand gevulde geul op zoek naar verlaten geweren om zich bij de Sovjet partizanen aan te sluiten. Hun dorpsoudste waarschuwt hen om de wapens niet op te graven, omdat dit verdenkingen van de Duitsers zal wekken. Een van de jongens, Flyora, vindt een geweer en wordt later door de partizanen gerekruteerd tot burgerwacht met een lage rang. Wanneer de partizanen klaar zijn om verder te gaan, beveelt commandant Kosach dat Flyora achterblijft in het kamp. Verbitterd en teleurgesteld trekt Flyora het bos in waar hij Glasha, een jong meisje dat als verpleegster in het kamp werkt, ontmoet en een band met haar opbouwt, tot het kamp plotseling wordt aangevallen door Duitse parachutisten en bommenwerpers. Flyora wordt getuige van de wreedheden door de Nazi’s en verliest langzaam zijn onschuld en ook zijn geest. 

Het Sovjet-Russische “Idi I Smotri” (Come and See) wordt algemeen beschouwd als één van de meest krachtige en verontrustende oorlogsfilms (of eigenlijk anti-oorlogsfilm) ooit gemaakt. De hallucinerende reis van regisseur Elem Klimov naar de gruwelijke onmenselijkheid van oorlog, uitgevoerd door het Duitse Rijk toen ze Rusland binnen vielen, is een film gemaakt van puur vakmanschap, lef en mededogen. Hoewel de film gemaakt werd onder supervisie van de door de Sovjet gecontroleerde cinema, woedt de film tegen onderdrukking en de vreselijke prijs die betaald werd door bescheiden en arme mensen in een grootschalig politiek conflict. Het is een visioen van de hel op aarde, in contrast met momenten van onaardse schoonheid en de beklijvende grootsheid en waanzin van Apocalypse Now. Net als Coppola’s klassieker is dit geen film die oorlog enigszins romantiseert of overspoeld met sensatiezucht en patriotisme. Come and See is grimmig, somber en een angstaanjagend realistische weergave van een getormenteerde bevolking uit WOII wat niet eerder verfilmd is.

De film begint met een wazige scène van een onbekende man die in het Wit-Rusland van 1943  opdrachten opdraagt naar een niet zichtbare groep mensen. Het wordt duidelijk dat het hier om een groep kinderen gaat die zich bezig houden met oorlog spelletjes en in het zand graven naar verborgen of verstopte wapens die daar tijdens eerdere conflicten zijn aangebracht. Een van hen is de jonge Florya (Aleksey Kravchencko) , die er van droomt om een heroïsche partizaan te worden en zijn vaderland te verdedigen. Hij wil zich, tegen de wil van zijn familie in, graag aansluiten bij de verzetsbeweging. Wanneer zich enkele gebeurtenissen ontvouwen, wordt hij geaccepteerd in een gevechtseenheid en komt hij onder de vleugels van een groep soldaten. Florya is jong en onbevangen en staat te popelen om goed werk te leveren, maar wordt afgehouden door de commandant. Hierna ontmoet hij de zachtaardige Glasha (Olga Mironova), en ontstaat er een hechte vriendschap, totdat de Duitsers het dorp infiltreren.

Het gerucht gaat dat Klimov hypnose gebruikte bij de jonge Aleksey Kravchencko, om de emotionele en existentiële schok van zijn reactie op onverwachte situaties te doen ontstaan. Waarheid of niet, zijn vertolking van Florya is bij uitstek één van de meest indrukwekkende prestaties van een kindacteur. Door een reeks intense close-ups en opnamen van reacties op talloze vormen van de dood, is het gezicht van Kravchencko een plattegrond van terreur en beginnende waanzin, met een geleidelijke afsluiting van de werkelijkheid. Florya’s hartverscheurende reis, die representatief is voor een hele natie, wordt uitgebeeld als een helse, soms surrealistische, nachtmerrie waar helden schaars zijn en overwinningen spaarzaam. Klimov toont terughoudendheid in het tonen van de wreedheid, waar Florya onwillig getuige van wordt, maar de impact op zijn psyche kan worden afgemeten van zijn getraumatiseerde gezicht. Dankzij exceptioneel camerawerk van Alexei Radionov, fabuleuze overgangen in de montage door Valeriya Belova en de muzikale gelaagdheid van Oleg Yanchenko, brengt Come and See iets van de fysieke en mentale ontwrichting die oorlog teweeg brengt, tot leven.

Extra’s:
Er zijn geen extra’s meegenomen op de Blu-ray schijf.

Come and See is één van de meest verontrustende en realistische films over de Tweede Wereldoorlog. Afschuwelijk in de beste zin van het woord, zit de film van Elem Klimov vol met surrealistische en gruwelijke beelden die je niet snel van je netvlies zult krijgen. De toon en setting zijn intens treurig, maar wordt uitgebeeld met poëtische schoonheid die bij vlagen doet denken aan Andrei Tarkovsky. Klimov toont op intense en beklemmende wijze het lot van de inwoners van Wit-Rusland tijdens de Duitse bezetting in WWII, waar 626 dorpen systematisch platgebrand werden, inclusief de inwoners. Deze genocide-daad in Wit-Rusland heeft amper brede aandacht gekregen, omdat de gebeurtenissen lange tijd te gevoelig lagen bij de overlevenden en omdat Wit-Rusland verborgen werd gehouden achter het IJzeren Gordijn. Klimov schreef het script samen met Ales Adamovich in 1977 en het duurde liefst acht jaar voordat de Sovjetautoriteiten goedkeuring gaven voor de productie van de film. Come and See is een onvergetelijke, soms surrealistische ervaring, en tevens verschrikkelijk om te aanschouwen, in de beste zin van het woord. De film wordt inmiddels met recht gezien als één van de allerbeste (anti) oorlogsfilms aller tijden. 

Met dank aan Lumière voor het recensie-exemplaar.