Toen Ian Fleming in 1953 met Casino Royale zijn eerste James Bond-roman uitbracht kon hij nooit vermoeden dat dit het begin zou zijn rond een mediafranchise rondom de gelijknamige fictieve geheimagent van de Secret Intelligence Service. Na zijn overlijden in 1964 werden niet alleen de Bondromans voortgezet, ook werden de verhalen bewerkt tot hoorspelen, strips en videospellen. Het allerbelangrijkste zijn natuurlijk de films, die tezamen uitgroeiden tot een van de succesvolste filmreeksen aller tijden. Afgelopen 2 april was de eigenlijke releasedatum van No Time To Die, alweer de 25ste film in de reeks. Het is een jubileum dat uitgesteld diende te worden als gevolg van de uitbraak van het coronavirus (COVID-19). De nieuwe beoogde releasedatum in Nederland is nu 12 november 2020 en dat geeft ons mooi de kans om nog eens terug te blikken naar de eerdere avonturen van onze geliefde geheimagent. We vervolgen de reeks met de terugkeer naar een grimmigere en realistischere Bond.

Een nieuwe man aan het roer

Nadat James Bond in de voetsporen van Star Wars was getreden en in de ruimte verzeild was geraakt in Moonraker, was er een sterke behoefte om terug te keren naar de roots van de geheimagent. Om dit vorm te geven werd besloten om editors en leider van de second unit John Glen de leiding te geven over For Your Eyes Only. Aan zijn hand keerde het rauwe randje terug, met minder nadruk op gadgets en meer nadruk op gezond verstand. Ook leunt de film meer op spanning en het plot. Het maakt de film tot een duidelijke poging om op de achtergrond geraakte steunpilaren van de reeks te herintroduceren op de voorgrond. Het is een koerswijziging die in de film niet alleen symbolisch verbeeld wordt door de met gadgets beladen Lotus van Bond direct in het begin van de film op te blazen, maar ook door afscheid te nemen van productieontwerper Ken Adam en zijn grootse decors waar de reeks om bekend stond. Hij werd hier vervangen door Peter Lamont, die al sinds Goldfinger bij de reeks betrokken was en die via aankleding en Art Director op wist te klimmen tot productieontwerper. Onder leiding van Glen koos hij voor een realistischere aanpak.

Het schrijfproces

Voor het script werd oudgediende Richard Maibaum opnieuw aangesteld, waarbij hij assistentie kreeg van Michael G. Wilson. Wilson is de stiefzoon van Cubby Broccoli en werkte jaren op de juridische afdeling van Eon productions alvorens hij vanaf The Spy Who Loved Me een steeds actievere rol kreeg in de reeks. Nadat met Moonraker de laatste roman van Ian Fleming rond James Bond werd verfilmd, werden veel van de verhaallijnen van For Your Eyes Only ontleend aan de gelijknamige verhaalbundel met korte verhalen en specifiek For Your Eyes Only en Risico. Dit werd aangevuld met ongebruikte elementen uit de romans Live and Let Die en Goldfinger en samengebracht met een Koude Oorlog verhaaltje rond de als MacGuffin fungerende ATAC. Toch staat de film vooral bekend om de opvallende pre-creditscènes. Hierin wordt Bond aangevallen door een man die verdacht veel lijkt op Ernst Stavro Blofeld, een personage waarop Kevin McClory de rechten had (zie het artikel over Thunderball). Broccoli wilde laten zien dat de Bondfilms Blofeld niet nodig hadden, door hem in de proloog al dood te laten gaan. Het levert een dubieuze sterfscène op die daarnaast een van de vreemdste oneliners in de reeks bevat; “I’ll buy you a delicatessen! In stainless steel!”. Het is een quote die journalist Robbert Blokland niet voor niets al driemaal tweetwaardig vond.

Casting

Vandaag de dag weten we dat Roger Moore uiteindelijk te zien was in maar liefst zeven James Bond films. Toch was zijn aanwezigheid op den duur bepaald geen zekerheid. Na The Spy Who Loved Me zat zijn contract voor drie films er namelijk op en werd er keer op keer opnieuw onderhandeld per film. De onzekerheid omtrent zijn aanwezigheid, mede ook ingegeven door de leeftijd van Moore, zorgde ervoor dat andere opties werden bekeken. Hieronder waren Lewis Collins, Ian Ogilvy en Michael Billington, waarvan de laatste eerder al te zien was als geliefde van agent XXX in The Spy Who Loved Me. Ook werd Timothy Dalton opnieuw overwogen, maar nadat hij zich eerder te jong vond om te verschijnen als Bond in On Her Majesty’s Secret Service, beviel hem nu de richting niet langer die de reeks de laatste films op ging. Achteraf bleek het allemaal gedoe om niks toen Moore ermee instemde om opnieuw de rol van Bond te spelen. Dat de Bondfamilie daarnaast hun ogen altijd open houdt bleek wel uit het feit dat zij voor deze film meerdere belangrijke acteurs aandroegen voor de film. Zo werd française Carole Bouquet aangedragen door United Artists’ publicist Jerry Juroe en werd Chaim Topol getipt door Cubby Broccolis’ vrouw Dana.

De opnames

De productie van For Your Eyes Only begon op 2 september 1980 in de Noordzee. Daar werden de buitenopnames gemaakt voor het Britse St. Georges, het schip dat aan het begin van de film tot zinken wordt gebracht. De binnenkant wordt echter gedaan in Pinewood Studios en de explosies en het uiteindelijke zinken met miniaturen in de watertank van de 007 Stage. Een kleine twee weken later belandde men in Corfu, de achtergrond van de autoachtervolging tussen de Citroën 2CV en diverse Peugots’ 504. Met behulp van stuntrijder Rémy Julienne stond de scène er in twaalf dagen op. De daarop volgende maanden splitste de productie zich meermaals voor kleinschaligere opnames, om in januari 1981 in Cortina d’Ampezzo terecht te komen. Het is een gebied in de nabijheid van enkele bergpassen, maar het had dat jaar rond die tijd minder gesneeuwd dan normaal. Het zorgde ervoor dat diverse vrachtwagens volgeladen werden om de sneeuw vanaf de bergen op de gewenste plek in de stad af te leveren.

Een chronische ontsteking in haar bijholten zorgde ervoor dat Carole Bouquet niet onderwater kon blijven. Het dwong het team tot creatief handelen, aangezien haar personage samen met Bond de nodige onderwateropnames te wachten stonden. Met behulp van een combinatie van licht effecten, slow-motion, wind en in post-productie toegevoegde bubbels werd alsnog de illusie gecreëerd dat de acteurs zich daadwerkelijk onder water bevonden. Voor de finale werd Drievuldigheidsklooster, ook wel Moni Agias Triados, gebruikt in het Griekse Meteora. Het is een schitterende locatie met het klooster gelegen op een puntrots. Volgens de overlevering zou het zeventig jaar gekost hebben om al het benodigde materiaal naar de top van de rots te brengen voordat men met de eigenlijke bouw kon beginnen. De stunt waarbij Bond meters naar beneden valt aan de zijkant van de rots werd overigens gedaan door stuntman Rick Sylvester, die eerder verantwoordelijk was voor de parachutesprong in The Spy Who Loved Me.

Het verhaal

Wanneer een Brits schip, met aan boord een ATAC-decoder (Automatic Targetting Attack Communicator), vlak bij Griekenland tot zinken wordt gebracht, wordt James Bond op missie gestuurd om de zaak te onderzoeken. Er blijken meer kapers op de kust om de ATAC-decoder te bemachtigen. Zo is ook generaal Gogol, het hoofd van de KGB, geïnteresseerd is in het apparaat. Het echtpaar Havelock lijkt de ligging van het wrak bijna bepaald te hebben als een zekere Hector Gonzales hen vermoordt. Hun dochter Melina zint op wraak en vermoordt de schurk voor Bonds ogen. Terug in Londen identificeert Bond een aanwezige bij Gonzales’ schuilplaats als de Belgische crimineel Emile Leopold Locque. Via de Griekse zakenman Kristatos, tevens een informant voor Britten, komt Bond erachter dat Locque vermoedelijk werkt voor de smokkelaar Milos Columbo. Als Bond diezelfde dag achtervolgd wordt door een groep mannen, wordt hij gered door mannen van Columbo. Hij onthult dat niet hij maar Kristatos de vijand is, die zich al jaren een dubbelagent en opiumsmokkelaar is. Wat volgt is een confrontatie tussen Kristatos en Columbo op een bergtop in St. Cyril, waar Bond er alles aan doet om het ATAC-systeem terug te halen.

Leuke feitjes

· For Your Eyes Only is de enige Bondfilm waarin het personage M niet voorkomt, dit door het overlijden van Bernard Lee op 16 januari 1981 overleden. Uit respect voor Lee werd hij niet vervangen en werd zijn tekst verdeeld over Q, Bill Tanner en Frederick Gray.
· Julian Glover, hier te zien als Kristatos, had jaren eerder zelf nog auditie gedaan voor de rol van James Bond. Producent Wilson verklaarde later dat Glover te jong was toen hij voor het eerst werd overwogen en te oud was tegen de tijd van For Your Eyes Only.
· Walter Gotell is hier voor de derde maal te zien als generaal Gogol. Na een rolletje als schurk Morzeny in From Russia with Love, speelde hij Gogol eerder in The Spy Who Loved Me en Moonraker en mocht hij zelfs nog terugkeren voor Octopussy, A View to a Kill en een cameo in The Living Daylights.
· Gravin Lisl wordt gespeeld door Cassandra Harris, op dat moment de vrouw van de latere Bond vertolker Pierce Brosnan. Ze dineerden tijdens de productie regelmatig met Broccoli, wat voor hem bevestigde dat Brosnan een goede Bond zou kunnen zijn. Het is iets dat Harris helaas niet meer mee heeft mogen maken; ze overleed in 1991 aan eierstokkanker.
· Waar John Barry tot aan 1987 voor elf Bondfilms de soundtrack componeerde, was For Your Eyes Only hierop een van de uitzonderingen. De score werd verzorgd door Bill Conti, die een Oscarnominatie kreeg voor de prachtige titelsong gezongen door Sheena Easton.

Beter met de jaren

Volgens de traditie ging For Your Eyes Only op 24 juni 1981 in première in het Londense Odeon Leicester Square. Financieel gezien deed de film het uitstekend, waarbij het alleen voorganger Moonraker voor zich moest dulden, maar de film was niet vrij van kritiek. Men moest duidelijk wennen aan de koerswijziging en de film werd bestempeld als te lang en wat saai tussen de overigens unaniem geprezen stunts. Het is dan ook duidelijk te merken dat Glens’ ervaring als Second Unit regisseur goed van pas kwam. Zijn werk was naar tevredenheid en For Your Eyes Only zou zijn eerste van uiteindelijk vijf films worden, waarmee hij alle Bondfilms in de jaren 80 mocht regisseren. Wel was er steeds meer te doen om de leeftijd van Moore. Met zijn 53 jaar was hij al wat op leeftijd voor de fysiek veeleisende rol, maar vooral verschil met de 22-jarige Lynn-Holly Johnson was hier ongemakkelijk groot. Toch was waren de producenten er alles aan gelegen om Moore opnieuw terug te laten keren. In 1983 moest Bond namelijk de strijd aan gaan met zichzelf. Je leest er alles over in het volgende artikel in deze rubriek.

In de rubriek De weg naar No Time To Die verschenen eerder artikelen over:
#01 Dr. No | #02 From Russia with Love | #03 Goldfinger | #04 Thunderball | #05 You Only Live Twice | #06 On Her Majesty’s Secret Service | #07 Diamonds Are Forever | #08 Live and Let Die | #09 The Man with the Golden Gun | #10 The Spy Who Loved Me | #11 Moonraker